مجله خبری«رهوا».اما تصورات ذهنی شما چندان به واقعیت امر نزدیک نیستند. با وجود اطلاع رسانی ها و تلاش هایی که برای فرهنگ سازی در این مورد در سال های اخیر شده، هنوز هم بسیاری از مردم با شنیدن این کلمه دچار ترس و وحشت می شوند و باورهای غلطی در مورد اچ آی وی و ایدز دارند.

در این مطلب هر آنچه که لازم است درباره ی اچ آی وی بدانید به زبان ساده بیان شده، از چیستی این بیماری تا نشانه ها، راه های انتقال، جلوگیری و درمان آن.

HIV چیست و چه فرقی با AIDS دارد؟

HIV مخفف عبارت Human Immunodeficiency Virus به معنای ویروس نقص ایمنی انسانی است. این ویروس باعث عفونت اچ آی وی می شود؛ عفونتی که در صورت درمان نشدن می تواند تبدیل به بیماری ایدز (AIDS) یا همانAcquired Immunodeficiency Syndrome به معنای سندرم نقص ایمنی اکتسابی شود. در واقع ایدز پیشرفته ترین مرحله ی عفونت اچ آی وی است.

اچ آی وی به سلول های CD4 دستگاه ایمنی بدن که کار آن ها مقابله با عفونت است، حمله می برد و آن ها را از بین می برد. نابودی سلول های CD4، کار مقابله با عفونت ها و برخی سرطان ها را برای بدن دشوار می کند. همانطور که گفته شد، اچ ای وی در صورت درمان نشدن می تواند دستگاه ایمنی بدن را به تدریج از بین ببرد و در نهایت به مرحله ی ایدز برسد.

HIV از کجا به وجود آمده؟

دانشمندان گونه ای از شامپانزه در آفریقای مرکزی را منشأ عفونت اچ آی وی در انسان شناسایی کرده اند. به عقیده ی آن ها، به احتمال زیاد نوع دیگر این ویروس در شامپانزه ها یعنی SIV (Simian Immunodeficiency Virus / ویروس نقص ایمنی میمونی) از طریق شکار این حیوانات و تماس با خون آلوده ی آن ها به انسان ها انتقال پیدا کرد و سپس در بدن انسان به HIV جهش یافت. تحقیقات نشان می دهد ممکن است اچ آی وی در اواخر دهه ی ۱۸۰۰ میلادی از شامپانزه ها به انسان ها انتقال پیدا کرده باشد. طی دهه ها، این ویروس به تدریج در سرتاسر آفریقا و بعد به دیگر نقاط دنیا گسترش پیدا کرد.

در هر مرحله ی عفونت HIV چه اتفاقی رخ می دهد؟

اگر کسی به اچ آی وی مبتلا شود اما تحت مراقبت قرار نگیرد، این عفونت به سه مرحله پیشرفت خواهد کرد.

مرحله ی اول- عفونت حاد اچ آی وی:

ظرف ۲ تا ۴ هفته بعد از ابتلا به اچ آی وی، فرد ممکن است دچار بیماری ای شبه آنفولانزا شود که ممکن است تا چند هفته طول بکشد. این در واقع واکنش طبیعی بدن به عفونت است. در مرحله ی عفونت حاد اچ آی وی، مقادیر زیادی ویروس در خون فرد وجود دارد و عفونت او به شدت واگیردار است. اما در این مرحله افراد اغلب از مشکل خود بی خبر هستند چون ممکن است بلافاصله یا به کلی بیمار نشوند. تنها راه اطمینان از این مسأله دادن آزمایش است. اگر فکر می کنید به دلیل برقراری رابطه جنسی یا استفاده از سرنگ در معرض اچ آی وی بوده اید و نشانه های شبه آنفولانزا هم در خود می بینید، حتماً به پزشک مراجعه کنید و آزمایش دهید.

مرحله ی دوم- نهفتگی بالینی (رکود یا نهفتگی اچ آی وی):

به این مرحله گاهی عفونت بدون علامت اچ آی وی یا عفونت مزمن اچ آی وی هم گفته می شود. در این مرحله، ویروس هنوز فعال است اما به میزان بسیار کمی تکثیر می شود. در این دوره، فرد ممکن است هیچ نشانه ای نداشته باشد یا دچار کسالت شود. در صورت عدم استفاده از داروهای اچ آی وی، این مرحله می تواند برای فرد یک دهه یا بیشتر به طول بیانجامد، اما بعضی هم هستند که زودتر از این مرحله گذر می کنند و به مرحله ی بعدی عفونت می رسند. اگر فرد از داروهای مخصوص استفاده کند، ممکن است این دوره در او چندین دهه طول بکشد. در این حالت اگر تعداد ویروس های موجود در خون به قدری پایین باشد که در آزمایش قابل تشخیص نباشد (یا ویروس سرکوب شده باشد)، ریسک انتقال اچ آی وی به شریک جنسی به صفر می رسد. در پایان این مرحله، تعداد ویروس های موجود در خون افزایش پیدا می کند و از میزان سلول های CD4 به تدریج کاسته می شود. با وقوع این شرایط، فرد ممکن است به تدریج دچار نشانه هایی شود و در نهایت به مرحله ی سوم عفونت می رسد.

مرحله ی سوم- ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی):

ایدز شدیدترین مرحله ی عفونت اچ آی وی است. دستگاه ایمنی بدن افراد مبتلا به ایدز به شدت ضعیف می شود و به همین دلیل آن ها بیش از پیش به بیماری های حاد و شدیدی مبتلا می شوند که به آن ها بیماری های فرصت طلب گفته می شود.

افراد مبتلا به ایدز، بدون مصرف دارو معمولاً نزدیک به ۳ سال دوام می آورند. عمده نشانه های ایدز عبارتند از: لرز کردن، تب، تعریق، ورم غدد لنفاوی، ضعف و کاهش وزن. تعداد ویروس های موجود در خون مبتلایان ایدز بالا است و بیماری آن ها بسیار واگیردار است.

HIV از چه راه هایی منتقل می شود؟

منظور از انتقال اچ آی وی، انتقال فرد به فرد آن است. اچ آی وی تنها و تنها از طریق تماس با بعضی مایعات بدنی افراد مبتلا به اچ آی وی منتقل می شود. این مایعات بدنی عبارتند از:

• خون
• منی
• پیشاب (مایع قبل از منی)
• ترشحات واژنی
• ترشحات مقعدی
• شیر مادر

عمده راه های انتقال اچ آی وی عبارتند از:

• برقراری رابطه جنسی محافظت نشده (عدم استفاده از کاندوم در رابطه ی واژینال یا مقعدی)
• استفاده از سرنگ مشترک و دیگر ابزارهایی که از آن ها برای تزریق استفاده می شود
• از طریق مادر به فرزند در دوران بارداری، هنگام تولد یا در دوران شیردهی

اچ آی وی از طریق این راه ها منتقل نمی شود:

• صحبت کردن، دست دادن، کار کردن یا غذا خوردن با فرد مبتلا به اچ آی وی
• در آغوش گرفتن یا بوسیدن فرد مبتلا
• تماس با وسایل مورد استفاده ی فرد مبتلا مثل وسایل غذاخوری و توالت های فرنگی
• سرفه، عطسه یا آب دهان فرد مبتلا
• هوا یا آب
• گزش حشرات خونخوار مثل پشه و کنه

چطور می توانیم از انتقال HIV جلوگیری کنیم؟

هرگز تصور نکنید شریک جنسی تان حتماً می داند که به اچ آی وی مبتلا است یا نه، چون فقط از طریق آزمایش می توان به این مسأله پی برد. برای داشتن یک رابطه جنسی ایمن نکات زیر را رعایت کنید:

• هرگز بدون استفاده از کاندوم های لاتکس یا پلی اورتان، رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی نداشته باشید.
• شرکای جنسی متعددی نداشته باشید.
• به طور مرتب آزمایش اچ آی وی دهید.

اگر بیمار هستید یا به هر دلیل دیگری از سرنگ استفاده می کنید، می توانید با رعایت چند نکته خود را از خطر ابتلا به اچ آی وی دور نگه دارید:

• هرگز از سرنگ و سوزن استفاده شده برای تزریق استفاده نکنید.
• همیشه از وسایل خودتان استفاده کنید و آن ها را در اختیار هیچکس حتی شریک زندگی تان نگذارید.
• به طور مرتب آزمایش اچ آی وی دهید.

از کجا بفهمیم به HIV مبتلا شده ایم یا نه؟

تنها راه پی بردن به این مسأله دادن آزمایش است. با این کار از وضعیت خود اطلاع و اطمینان پیدا خواهید کرد، مسأله ای که اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که به شما کمک می کند برای جلوگیری از ابتلا به اچ آی وی یا انتقال آن به دیگران، تصمیمات مناسبی اتخاذ کنید.

بعضی افراد ممکن است ظرف ۲ تا ۴ هفته ی بعد از ابتلا به عفونت (مرحله اول عفونت اچ آی وی)، دچار کسالتی شبه آنفولانزا می شوند. اما بعضی افراد هم ممکن است در این مرحله اصلاً احساس بیماری نکنند. نشانه های شبه آنفولانزا عبارتند از: تب، لرز، ضایعات پوستی، تعریق شبانه، دردهای عضلانی، گلو درد، احساس خستگی، ورم غدد لنفاوی یا زخم های دهانی. این نشانه ها می تواند از چند روز تا چندین هفته به طول انجامد. عفونت اچ آی وی در این مدت ممکن است در آزمایش خودش را نشان ندهد، اما به شدت واگیردار است و می تواند به دیگران انتقال پیدا کند.

نکته ی مهمی که باید به آن توجه داشت این است که عمده ی مبتلایان به اچ آی وی در مراحل اولیه ی عفونت هیچ نشانه ای ندارند و ممکن است سال ها با این ویروس زندگی کنند، بدون آنکه از وجود آن خبر داشته باشند. در چنین شرایطی، عفونت اچ آی وی شاید نشانه ی خارجی ای نداشته باشد اما به تدریج دستگاه ایمنی بدن را تضعیف می کند تا جایی که بالاخره فرد بیمار می شود و نشانه هایی در او بروز پیدا می کند، یعنی زمانی که دیگر بیماری به مرحله ی پیشرفته ای رسیده و دستگاه ایمنی بدن آسیب دیده.

به همین دلیل اگر زندگی جنسی فعالی دارید، رابطه ی جنسی محافظت نشده ای داشته اید یا از سرنگ استفاده می کنید، باید به طور مرتب آزمایش اچ آی وی دهید تا به موقع از مشکل باخبر شوید و هر چه زودتر درمان را شروع کنید.

آیا راه درمانی برای HIV وجود دارد؟

هیچ راه درمانی قطعی ای برای اچ آی وی وجود ندارد اما روش های مراقبتی و داروهایی هست که افراد مبتلا به این عفونت می توانند با استفاده از آن ها از تبدیل شدن اچ آی وی به ایدز جلوگیری و سلامتی خود را حفظ کنند.

انجام روش های مراقبتی و مصرف دارو به صورت روزانه برای مبتلایان به اچ آی وی اهمیت زیادی دارد. داروهای اچ آی وی در هر سه مرحله ی عفونت به افراد مبتلا کمک می کنند و می توانند روند پیشرفت عفونت به مراحل بعدی را کُند یا از این مسأله جلوگیری کنند. تا پیش از تولید این داروها، افراد مبتلا به اچ آی وی ظرف تنها چند سال گرفتار ایدز می شدند. اما حالا اگر کسی به اچ آی وی مبتلا شود و قبل از آنکه عفونت به مراحل پیشرفته برسد، مراقبت و مصرف دارو را شروع کند، می تواند زندگی سالمی داشته باشد و تقریباً به همان اندازه ی افرادی که به این عفونت دچار نیستند عمر کند. مصرف دارو، ریسک انتقال عفونت به دیگران را هم کاهش می دهد.