مجله خبری«رهوا».با طراحی شبیه «بال پرنده» خود که آن را برای رادارها تقریباً غیرقابل رویت می سازد، بمب افکن B-2 Spirit در میان دیگر هواپیماهای نظامی ارتش های جهان متمایز بوده و با هزینه بیش از ۲ میلیارد دلاری برای هر فروند، گران قیمت ترین هواپیمای نظامی جهان نیز به شمار می آید. این بمب افکن که از تولیدات مناقشات دوران جنگ سرد است، در ابتدا برای نفوذ به سیستم های دفاع هوایی اتحاد جماهیر شوروی و حمل سلاح های متعارف و هسته ای طراحی شده بود. اما مدت کوتاهی پس از اولین پروازش در سال ۱۹۸۹، فرو ریختن دیوار برلین به جنگ سرد پایان داده و هیچگاه یک بمب افکن  B-2 Spirit به حریم هوایی روسیه وارد نشد.

با این وجود، بمب افکن نامرئی ایالات متحده به اندازه کافی در نبردها حضور داشته است. اولین فروند بمب افکن B-2 در سال ۱۹۹۳ تحویل پایگاه هوایی وایتمن در میزوری شد، جایی که ناوگان این بمب افکن هنوز هم مستقر بوده و عملیاتی است. اما اولین استفاده از بمب افکن B-2 در سال ۱۹۹۹ در جریان جنگ کوزوو رخ داد. به عنوان یکی از پیچیده ترین ماشین های پرنده عصر مدرن، B-2 Spirit می تواند به هر هدفی در سراسر نقاط دنیا دسترسی داشته و به پایگاه بازگردد و برای اینکار توانایی سوختگیری در آسمان را نیز دارد. تاکنون هیچ بمب افکنی از نوع B-2 در نبرد از بین نرفته است.

ربکا گرانت، کارشناس هوانوردی و بمب افکن B-2 که با این هواپیمای سری پرواز داشته در این باره می گوید: «واقعاً در نوع خود بی همتاست، کاملاً متفاوت از هر هواپیمایی که تاکنون طراحی شده است. این موضوع از کابین خلبان پیداست و بال های پرنده آن نیز بسیار متمایز هستند. این بمب افکن بسیار خاص است. بیشتر شبیه یک حس است تا یک هواپیمای معمولی. شاید به همین دلیل باشد که گفته می شود تمامی B-2ها دارای شخصیت هایی منحصربفرد بوده و اغلب با ضمیر مونث انسانی از آن ها یاد می شود».

اوایل ظهور «بال های پرنده»

ایده طراحی یک هواپیما به شکل بال های پرنده- بدون یک بدنه، دم یا دیگر برآمدگی های واضح- یکی از اولین ایده ها در دنیای هوانوردی بود که قبل از جنگ جهانی اول در آلمان و اتحاد جماهیر شوروی شکل گرفت. در آستانه پایان جنگ جهانی دوم، آلمان نازی یک بال پرنده متعلق به آینده به نام Horten Ho 229 طراحی کرده و ساخت که ویژگی های پنهانکاری اولیه ای نیز داشته و از این جهات شباهت بسیاری بین آن و بمب افکن B-2 دیده می شد. در ایالات متحده، این طرح توسط جک نورثروپ (Jack Northrop) طراح مشهور هواپیما و کارخانه دار آمریکایی بهبود داده شده و تکمیل شد، مردی که خود از قبل در مقیاسی کوچک و با موتورهای پروانه ای، اولین نمونه های بال های پرنده را در سال ۱۹۴۰ به پرواز درآورده بود.

کارهای نورثروپ در این زمینه به تولید YB-49 انجامید، اولین طراحی بال پرنده با موتور جت که در سال ۱۹۴۷ تولید و به پرواز درآمد. این پروژه که بسیار جلوتر از استانداردهای زمان خود بود به دلیل مشکلات تکنیکی از ادامه توسعه باز مانده و نمونه اولیه آن خیلی سریع اوراق شد. با این وجود، کاری که روی YB-49 انجام شده بود برای شروع توسعه پروژه B-2 به کار گرفته شد. کمپانی سازنده B-2 نیز توسط نورثروپ تاسیس شده و علیرغم تفاوت چند دهه ای تولید B-2 و YB-49، شباهت های بسیاری بین این دو دیده می شد، از جمله طول بال های این دو که کاملاً مساوی هستند.

تکنولوژی نامرئی بودن

B-2 یکی از سه بمب افکن استراتژیکی است که در کنار بمب افکن چابک Rockwell B-1 Lancer که برای اولین بار در سال ۱۹۷۴ پرواز کرده و بمب افکن غول پیکر Boeing B-52 Stratofortress که در دهه ۱۹۵۰ تولید شده و همچنان روزآمد می شود در خدمت نیروی هوایی ایالات متحده هستند. هواپیمای B-52 برای اولین بار ایده پرواز یک بمب افکن در ارتفاع بسیار بالا را بوجود آورد تا رسیدن موشک های ضدهوایی به آن بسیار سخت تر از قبل باشد، در حالی که B-1 درست عکس این موضوع را در نظر داشت: پرواز در ارتفاعی چنان پایین و سریع که رادارها در شناسایی و ردگیری آن با مشکل مواجه شوند.

هیچ یک از این دو استراتژی در مقابل آتش دشمن بی نقص و ایمن نبودند و تنش های دوران جنگ سرد ساخت یک ابزار هسته ای بسیار پیشرفته با قدرت بازدارندگی بالا را خواستار بود: بمب افکنی که توانایی حمل سلاح های هسته ای را داشته و همزمان توسط سیستم های دفاع هوایی دشمن غیرقابل شناسایی باشد. این رویا در دهه ۱۹۷۰ با معرفی تکنولوژی پنهانکاری به حقیقت پیوست، یک سری تکنولوژی که شناسایی هواپیماها با استفاده از رادار را غیرممکن یا دستکم بسیار دشوار می ساخت.

گرانت می گوید: «این پرنده محصول جنگ سرد بود، و همچنین محصول پیشرفت های قابل توجه تکنولوژیکی در زمینه طراحی هواپیماها برای پنهانکار بودن. ماموریت B-2 فرار از ابزارهای دفاع هوایی روسیه، هم موشک های سطح به هوا و هم بهترین جنگنده های آنان بود. و امروزه نیز ماموریتش همان است- گریختن از دست بهترین سیستم های دفاعی دشمن در هر جا که باشند». برای انجام اینکار، هواپیمای مذکور چندین ویژگی خاص داشت تا آن را از دیده شدن توسط رادارها در امان نگه دارد، ویژگی هایی که بسیاری از آن ها هنوز سری هستند. به گفته گرانت، اولین ویژگی خاص B-2 Spirit شکل منحصربفرد آن است که انعکاس راداری را از بین می برد.

«رادار» (Radar) که سرواژه ای برای عبارت «شناسایی و مسافت یابی رادیویی» (radio detection and ranging) است در دوران جنگ جهانی دوم اختراع شده و با ارسال یک پالس انرژی در هوا و انتظار برای پالس برگشتی که در اثر برخورد با اشیائی در هوا مانند هواپیماها انعکاس می یافت کار می کرد. شدن و زاویه این پالس انعکاسی برگشتی، سایز و مکان هدف را مشخص می کرد. برخلاف دیگر هواپیماهای نظامی، طراحی بال پرنده B-2 هیچ سطح عمودی قابل توجهی مانند دم ندارد تا امواج راداری با برخورد به آن منعکس شوند.

در واقع، سطح صاف این بمب افکن برای پخش کردن کامل امواج راداری چنین طراحی شده است تا هیچ یک از این امواج به منبع اصلی رادار که در زمین مستقر است باز نگشته و بدین ترتیب بمب افکن B-2 Spirit به مانند یک پرنده کوچک جلوه کند. جالب اینکه اصول این تکنولوژی برای اولین بار توسط یک فیزیکدان روسی به پیوتر اوفیمتسف در کتابی که در سال ۱۹۶۲ منتشر شده، دولت اتحاد جماهیر شوروی آن را دارای ارزش امنیتی در مقیاس ملی نمی دانست و اجازه انتشار آن را داد تشریح شده بود.

گرانت در ادامه صحبت هایش در مورد بمب افکن B-2 می گوید: «همچنین روکش ها و مواد جاذب راداری نیز در این بمب افکن وجود داشته و نمی توانید موتورهای آن را ببینید زیرا در قسمت عقب آن مخفی شده اند تا از تولید هر گونه ردپای گرمایی جلوگیری شود». ردپای گرمایی بدین معناست که به طور یقین یک هواپیما در آسمان منطقه حضور دارد و طراحان B-2 تمام تلاش خود برای سرکوب این ردپای گرمایی انجام داده تا جایی که از همان مواد جاذب گرمایی که در شاتل فضایی در جریان بازگشت به زمین استفاده شده کمک گرفته و این مواد را در نزدیکی اگزوز بمب افکن به کار برده اند.

همچنین در صورتی که هواپیما دود سفید موسوم به پس‌دمه (دود ادامه دار سفیدی که هنگام ترکیب شدن کریستال های یخ در اطراف گاز خارج شده از اگزوز هواپیما تشکیل می شود) تولید کند سیستم خاصی که در هواپیما وجود دارد این موضوع را به آن ها اطلاع داده و آن ها می توانند برای حل این مشکل ارتفاع خود را تغییر دهند. در آخر اینکه B-2 Spirit بسیار بی‌صداست و تنها زمانی که از روی سرتان بگذرد می توانید صدای آن را بشنوید.

این ویژگی ها که روی هم رفته با عنوان تکنولوژی مرئی بودن پایین شناخته می شوند همیشه در حالت عملیاتی و فعال قرار نداشته و تنها زمانی که نیاز به نامرئی بودن و مخفی شدن باشد فعال می شوند. علاوه بر این، در هنگام ورود به حریم هوایی دشمن، خلبان باید دکمه ای با عنوان «PEN» را فشار دهد. گرانت در این باره چنین توضیح می دهد: «درست مانند هر هواپیمای جنگی دیگری، وقتی که در نزدیکی یک تهدید هستید کارهای زیادی برای نفوذ کردن انجام می دهید. آن ها تمام رویکرد را به شما نمی گویند اما وقتی که به نزدیکی منطقه هدف می رسید قدرت پنهانکاری را افزایش می دهند».

دو روز بی وقفه در آسمان

ماموریت های بمب افکن B-2 Spirit در بسیاری از موارد ۴۴ ساعت بی وقفه تداوم داشته است، از جمله پروازی در سال ۲۰۰۱ از ایالت میزوری تا افغانستان در جریان عملیات موسوم به آزادی پایدار. به همین دلیل است که یک فضای تخت پشت کابین خلبان وجود دارد که یکی از خلبان ها می تواند در آن استراحت کند و همچنین امکاناتی برای نگهداری از غذا و گرم کردن آن و حتی یک دستشویی.در حالی که بمب افکن B-2 تاکنون در هیچ نبردی شکست نخورده و به عبارت بهتر، صدمه ندیده یا ساقط نشده و هیچ ابزار دفاعی ندارد اما باید بدانید که یک فروند از این هواپیما در سال ۲۰۰۸ به دلیل تصادف از بین رفت.

در جریان این حادثه، کی فروند بمب افکن B-2 مدت کوتاهی پس از بلند شدن از پایگاه هوایی آندرسن در خلیج گوام، سقوط کرد هر چند خلبان ها با موفقیت از هواپیما بیرون پریدند. یک فروند دیگر نیز در سال ۲۰۱۰ در جریان یک آتش سوزی به شدت آسیب دید و پیش از بازگشت به سرویس، تعمیرات زیادی روی آن صورت گرفت. تمامی بمب افکن های B-2 نام یک ایالات را بر خود دارند (برای مثال Spirit of Missouri) و بیش از هر هواپیمای دیگری به خدمات تعمیر و نگهداری نیاز دارند، به طوری که برای یک ساعت پرواز باید ده ها ساعت برای آن برنامه ریزی شود.

بدنه ظریف این بمب افکن که یکی دیگر از عوامل موثر در قابلیت پنهانکاری آن است، باید در دمای بسیار سرد نگهداری شود و به همین دلیل به آشیانه هایی مجهز به سیستم تهویه مطبوع نیاز دارد که بر هزینه های مربوط به عملیاتی نگهداشتن B-2 Spirit می افزاید. تاکنون ۲۱ فروند بمب افکن B-2 ساخته شده و علیرغم هزینه بیش از دو میلیارد دلاری که برای توسعه و ساخت هر فروند از آن شده، در ابتدا قرار بود که ۱۳۲ فروند از آن تولید شود.

نسل آینده B-2

به دلیل ناوگان کوچک و تکنولوژی های سری و طبقه بندی شده به کار رفته در آن، بمب افکن B-2 یک هواپیمای بسیار گرانبها و با جایگاه رفیع است که تنها تعداد معدودی از خلبان ها موفق به سوار شدن به آن شده اند. به همین دلیل انتخاب خلبانان برای پرواز با این هواپیمای زیبا قواعد خاصی داشته و به شخصیت و سازگاری خلبان با چنین پرنده ای و پروازهای طولانی با آن وابسته است. گرانت در مورد پرواز با بمب افکن B-2 چنین گفته است: «این هواپیما مانند یک هواپیمای معمولی پرواز می کنند اما ویژگی های منحصربفردی دارد. وقتی که با آن پرواز می کنید درست در انتهای نوک آن قرار دارید. از این رو نمایی که دارید بسیار متفاوت بوده و سوختگیری مجدد و به زمین نشاندن آن به مهارت زیادی نیاز دارد».

در طی سالیان پس از ساخت اولین فروند، روزآمدسازی های متعددی در زمینه سیستم های پروازی، ارتباطات و سلاح های B-2 صورت گرفته است. این بمب افکن هنوز هم یکی از سه گانه هسته ای بازدارنده ایالات متحده در کنار موشک های بالستیک قاره پیمای مستقر در روی زمین و زیردریایی های هسته ای به شمار می آید. اما به نظر می رسد که دوران عمر بمب افکن B-2 Spirit رو به پایان است زیرا جانشین این بمب افکن با نام B-21 Raider در مرحله توسعه قرار دارد. به دلیل سری بودن پروژه، اطلاعات زیادی در مورد این بمب افکن جدید وجود ندارد و انتظار می رود پس از سال ۲۰۲۵ شاهد معرفی اولین نمونه از آن باشیم.

بمب افکن جدید همان نقش بمب افکن سابق را داشته اما طوری طراحی شده که بتواند استفاده کاملی از تمامی پیشرفت های تکنولوژیکی که از زمان معرفی اولین B-2 Spirit از حدود ۴۰ سال قبل تاکنون صورت گرفته، داشته باشد.

خصوصیات عمده بمب افکن B-2 Spirit:

• کارکرد اصلی: بمب افکن سنگین چندمنظوره
• سازنده: کمپانی Northrop Grumman Corp.
• تعداد موتور: ۴ فروند موتور General Electric F118-GE-100
• پیشرانه: ۱۷٫۳۰۰ پوند برای هر موتور
• طول بال: ۵۲٫۱۲ متر
• طول کلی بمب افکن: ۲۰٫۹ متر
• ارتفاع: ۵٫۱ متر
• وزن: ۷۲,۵۷۵ کیلوگرم
• حداکثر وزن هنگام بلند شدن: ۱۵۲,۶۳۴ کیلوگرم
• ظرفیت باک سوخت: ۷۵,۷۵۰ کیلوگرم
• ظرفیت باری: ۱۸,۱۴۴ کیلوگرم
• سرعت: زیر سرعت نور اما بسیار بالا
• برد: قاره پیما
• سقف پروازی: ۵۰,۰۰۰ پا
• مهمات: سلاح های هسته ای و متعارف
• خدمه: دو خلبان
• هزینه تولید هر فروند: تقریباَ ۱٫۱۵۷ میلیارد دلار (بر اساس ارزش دلاری سال ۱۹۹۸)
• تعداد: ۲۰ فروند عملیاتی و فعال تا سال  ۲۰۱۵