به گزارش«رهوا» ماه رجب ماهی بسیار شریف و از ماه‌های حرام است. رجب نام نهری است در بهشت که از عسل شیرین‌تر و از شیر سفیدتر است و هر کس در این ماه روزه دارد، از آن نهر آب می‌نوشد.پیامبر اعظم (ص) فرمود: «ماه رجب برای امت من «ماه استغفار» است.

یکی از این اعمال خواندن روزانه دعای «یا من ارجوه لکل خیر» است. آنچه در ادامه می‌آید، بخش دوم سخنرانی امام موسی صدر درباره دعای ماه رجب است که در کلاس اعضای ارشد جنبش امل لبنان ایراد شده است.

گفتنی است بخش نخست این سخنرانی پیشتر با عنوان «ای انسان، بیش از حد به سعی خود متکی نباش!» منتشر شد. متن بخش دوم این سخنرانی به شرح ذیل است:
««یا مَن یُعطِی الکَثیرَ بِالقَلیلِ.» خداوند در مقابل عمل ناچیز ما، پاداش فراوانی می‌دهد. «مَن جَاءَ بِالْحَسَنَ ه فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا.» یک عمل انجام می‌دهی و ده برابر آن پاداش می‌دهد. از طرفی وقتی آن یک حسنه را انجام می‌دهی، آیا با توان و نیروی خودت انجام می‌دهی؟ هرگز! ما هیچ نیرو و توانی از خود نداریم؛ خداست که به ما توانایی و حیات و رشد و تحرک و آگاهی می‌دهد و خیر و خوبی را به ما الهام می‌کند. پس همه خیرها از طرف اوست. حتی برداشتن این یک قدم و انجام دادن این یک حسنه هم به حول و قوه اوست. با این همه ده برابر پاداش می‌دهد. «یا مَن یُعطِی الکَثیرَ بِالقَلیلِ.» به این نغمه گوش دهید. این عبارتی که امام (ع) به ما یاد داده و به این شکل بعد از هر نماز می‌خوانیم.

ای مردم، کجا می‌روید؟ به که پناه می‌برید؟ شرم نمی‌کنید؟ یک عمل انجام می‌دهید، آن هم با عنایت و کمک خدا، و ده برابر پاداش می‌گیرید و با این حال، حاضر نیستید حتی این یک گام را هم بردارید. [اما] وقتی در بین فعالیت روزانه، شما را به نماز فرا می‌خوانند، [چرا اجابت نمی‌کنید؟] این کار در طول ۲۴ ساعت چقدر از وقتتان را می‌گیرد؟ آیا پنج نوبت نماز در مجموع بیشتر از نیم ساعت یا یک ساعت وقت می‌خواهد؟ پس چرا نماز نمی‌خوانید؟ چرا عملی برای خدا انجام نمی‌دهید؟ نماز برای خیر توست. مایه صفای دل و معراج روح است. دل‌هایتان را صیقل می‌دهد. در نماز رو به خدا می‌کنید و از غم‌هایتان به او شکایت می‌کنید. از او نیرو و اخلاق نیکو می‌خواهید. چرا در خواندن آن سستی می‌کنید؟

نماز واجب است؛ فرض کنید نماز نوعی مالیات است. خداوند در مقابل توان و سلامتی و فکر و قدرتی که به ما داده، از ما می‌خواهد که به عنوان مالیاتِ آن‌ها نماز بخوانیم. باید مالیات این همه نعمت را بپردازیم. فرض کنید در کشوری زندگی می‌کنیم که خدمات و وسایل رفاهی و امنیت را برای ما فراهم می‌آورد و مانع هجوم دشمنان می‌شود و در عوض، از ما مالیات می‌خواهد. آیا می‌توانیم از دادن آن خودداری کنیم؟ فرض کنید نماز هم نوعی مالیات است. ما در کشور خدا زندگی می‌کنیم. در جهان خدا و در دنیایی که او آفریده، زندگی می‌کنیم. او خورشید را برای روشنایی در آسمان قرار داده و آب را برای طهارت ما از آسمان نازل کرده است. زمین را آفریده تا کشاورزی کنیم. گوش و چشم و قلب و هوش و نیرو و سلامتی و ذهن سالم به ما داده. همه چیز به ما داده. حال فرض کنید نماز مالیات این همه نعمت است. باز هم در خواندن آن کوتاهی می‌کنید؟

قرآن می‌گوید: «قُتِلَ الانسَانُ مَا أَکْفَرَهُ.» چه مالیاتی بهتر از این! هیچ مالیاتی بهتر از این پیدا نمی‌شود. ای کاش همه مالیات‌ها از این نوع بود! البته به شرطی که در نماز حضور قلب داشته باشیم. وقتی نماز می‌خوانید، آیا می‌دانید به چه کاری مشغولید؟ ذهن و حواستان پیش کیست؟ حتی اگر از جنبه علمی و تربیتی و روانی هم به نماز نگاه کنیم، نماز تمرینی است برای تمرکز و دقت. تعلیم آداب سخن گفتن است. تسلیم و سرسپردگی است. ملاقات با خداست. مگر در نماز نمی‌گویید: «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ.» این یعنی خودت را در برابر خدا می‌بینی و لذا او را با «إیاک» خطاب می‌کنی.

«یا مَن یُعطِی الکَثیرَ بِالقَلیلِ»؛ یعنی ای کسی که در مقابل کمِ ما بسیار می‌بخشی! این کم را به که تقدیم کرده‌ایم؟ به خودمان؟ برادران، اگر انسان متوجه باشد، می‌بیند که بیشتر از هر کسی خودش در حق خودش ظلم می‌کند. ما در حق خود ظلم می‌کنیم، در حق خود کوتاهی می‌کنیم، موانع را خودمان بر سرِ راهمان ایجاد می‌کنیم، آینده و آخرتمان را با دست خودمان نابود می‌کنیم. خداوند که همه هستی را برای ما آفریده، از ما چه می‌خواهد؟

«وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ.» شب و روز را او برای ما آفریده و شب را مایه آرامش و روز را برای کسب و کار و روزی ما قرار داده است. خلاصه، همه چیز را برای ما آفریده، ولی در مقابل، لهو و لعب و شراب‌خواری و دروغ‌گویی و آدم‌کشی و فساد و بی‌حجابی را بر ما حرام کرده است؛ به سبب اینکه این چیزها ما را خانه‌خراب می‌کند. خداوند خواسته که ما در این دنیا زندگی خوب و راحتی داشته باشیم. چنین نیست که تحریم این‌ها به سود او باشد.

عقیده ما این است که خدا از بنده‌هایش بی‌نیاز است. نه به نماز ما نیازی دارد، نه به روزه ما و نه به حج ما. اگر همه انسان‌های روی زمین کافر شوند یا جملگی ایمان بیاورند، تأثیری بر او نمی‌گذارد. هدف او از آفرینش انسان به کمال رساندن اوست. به عنوان مثال، کسی که به پرورش گل مشغول است، چگونه با آن‌ها انس می‌گیرد؟ وقتی این گل‌ها رشد می‌کنند، چقدر خوشحال می‌شود؟ مَثَل خدا هم، بلاتشبیه، که خداوند بالاتر از هر تشبیه است، تقریباً این‌گونه است. وقتی می‌گوید: شراب نخورید، خیر ما را می‌خواهد. باز می‌خواهی بخوری؟

بخور، ولی بدان که شراب قلبت را از بین می‌برد، بینایی‌ات را می‌گیرد، اعصابت را به هم می‌ریزد، معده و کلیه‌ات را نابود می‌کند و به‌تدریج تمام زندگی‌ات را به ویرانی می‌کشاند. شراب بر نسل تو هم تأثیر می‌گذارد ممکن است فرزندان یا نوه‌هایت دیوانه به دنیا بیایند، آن وقت با حسرت و پشیمانی به آن‌ها نگاه می‌کنی و نتیجه گناهانت را می‌بینی و کاری هم از دستت برنمی‌آید.

عقیده ما این است که خدا از بنده‌هایش بی‌نیاز است. نه به نماز ما نیازی دارد، نه به روزه ما و نه به حج ما. اگر همه انسان‌های روی زمین کافر شوند یا جملگی ایمان بیاورند، تأثیری بر او نمی‌گذارد. هدف او از آفرینش انسان به کمال رساندن اوست لهو و لعب هم همین‌طور؛ لهو و لعب یعنی اینکه انسان سرگرم و سرخوش باشد. این سرگرمی کوتاه و لحظه‌ای چه تأثیری ممکن است داشته باشد؟ مرض به‌تدریج شدید می‌شود. وقتی شب و روزت را به سرگرمی و لهو و لعب گذراندی، حال کار کردن پیدا نمی‌کنی، اعصابت خراب می‌شود، خسته می‌شوی، همسر و فرزندانت را به حال خودشان رها می‌کنی، فرزندانت در خیابان‌ها پرسه می‌زنند، و همسرت هم، خدا می‌داند. این‌ها همه از مشکلات دنیاست. اگر می‌خواهید بیشتر بدانید، سری به دفتر من بزنید، و فجایع را ببینید و آن وقت می‌بینید چه مشکلاتی در جامعه هست! چه طلاق‌هایی که در نتیجه شراب‌خواری و قمار اتفاق افتاده! چه انحراف‌ها و گناه‌هایی که در اثر شراب و قمار بوده! چه خانواده‌هایی از هم پاشیده شده‌! چه عفت‌هایی که دریده نشده! همان کاری که تو به دنبال آنی. چه کسی ضرر می‌کند؟ فقط خودت را باید سرزنش کنی.

وقتی خدا تو را از غیبت کردن باز می‌دارد، باز می‌خواهی غیبت کنی؟ بکن، ولی بدان در نتیجه آن، جامعه به گونه‌ای می‌شود که هیچ فرقی در میان افراد آن نیست و هیچکس نزد دیگری احترام و ارزشی ندارد؛ عیوب همه آشکار است؛ هر کسی پشت سر دیگری غیبت می‌کند. اصلاً فایده غیبت چیست؟ آیا اینکه در مجالس پشت سر یکدیگر غیبت کنیم، سودی برایمان دارد؟ وضعیت چنان شده که نیمی از وقت مجالس و شب‌نشینی‌هایمان به غیبت کردن پشت سر این و آن می‌گذرد. هیچکس را هم از قلم نمی‌اندازیم. حاصل این همه غیبت چیست؟ وقتی غیبت مرا می‌کنی، آیا سود کرده‌ای؟ نه، بلکه بر عکس، مرا از دست می‌دهی زیرا من به همان میزان برائت ارزش دارم که تو برایم ارزش قائل هستی. من وقتی قوی هستم که در نظر تو عزیز باشم، اما وقتی با شمشیر و نیزه و تیر، سر و پایم را شکستی و مرا از بین بردی، دیگر با چه نیرویی به تو خدمت کنم؟ و همین‌طور وقتی پشت سر دیگران غیبت می‌کنی، اگر پشت سر تاجری غیبت کردی، او بی‌آبرو می‌شود و در نتیجه، اقتصاد کشورت ضعیف می‌شود.

همین‌طور اگر پشت سر کارگری غیبت کردی، دیگر کسی به او اعتماد نخواهد کرد و کسی او را به کار نخواهد گرفت؛ کسی با او همکار نخواهد شد. و به‌تدریج زندگی اجتماعی از هم می‌پاشد و تعطیل می‌شود؛ اتحاد مردم از بین می‌رود و اخلاص می‌میرد. آیا الآن در کشورمان [لبنان] اخلاص هست؟ گمان می‌کنید در بین مردم اخلاصی وجود دارد؟ ما هزاران و میلیون‌ها نفر هستیم که از یکدیگر جدا زندگی می‌کنیم و هیچکس به دیگری اعتماد ندارد. این اسمش امت و جامعه نیست، این بلاتشبیه و با رعایت ادب نسبت به حضار و خودم، شبیه زندگی حیواناتی وحشی است که در صحرا زندگی می‌کنند و هیچیک به دیگری اعتماد ندارند. آیا این یعنی جامعه؟

چه طلاق‌هایی که در نتیجه شراب‌خواری و قمار اتفاق افتاده! چه انحراف‌ها و گناه‌هایی که در اثر شراب و قمار بوده! چه خانواده‌هایی از هم پاشیده شده‌! چه عفت‌هایی که دریده نشده است!

همه این مشکلات در نتیجه غیبت است. کمی فکر کنید که چرا قرآن غیبت را حرام کرده است: «وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ.» قرآن کریم درباره کسانی که در پی انتشار گناه و فحشاء در میان مؤمنان هستند، چنین می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَهُ فِی الَّذِینَ ءامَنوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا.»  بله، عذابی دردآور. آیا ما الآن در عذاب دردناک زندگی نمی‌کنیم؟ آیا کسی به همسایه‌اش، به فروشنده، به مشتری و به دکتر اعتماد می‌کند؟ مشکلی که گریبان‌گیر ما شده، این است که اعتماد از بین رفته است. چرا؟ به سبب غیبت. به سبب اینکه هر یک از ما شمشیری به دست گرفته و بر سر دیگری می‌کوبد. به ۲۴ ساعت من و خود و همسایه‌ات توجه کن… در روز چند کلمه از دهانمان خارج می‌شود؟ اگر هزار تا کلمه بگوییم، پنجاه کلمه‌اش دعا است و نهصد کلمه غیبت. یعنی ۹۹ درصد.

«وَلایَغتَب بَعضُکُم بَعضاً أَیُحِبُّ أَحَدُکُم أَن یَأکُلَ لَحمَ أَخیهِ مَیتاً فَکَرِهتُمُوهُ.» این است وضع زندگی ما. بنابراین، خدا ارحم‌الراحمین است [که غیبت را حرام کرده است]. مگر همیشه نمی‌گوییم: «یا ارحم‌الراحمین»؟ او به ما رحم می‌کند، پس چرا من و تو به خودمان ظلم کنیم؟ چرا ما به خودمان رحم نکنیم؟ چرا این عضو حیرت‌انگیز را که اسمش زبان است و این گوش زیبا را، در راه خودش به کار نمی‌گیریم؟ می‌توانی با این زبان از مردم تعریف و تمجید کنی، خانه‌های مردم را بسازی و سر و سامان دهی، مردم را به کار خیر راهنمایی کنی، نماز بخوانی، سخن شیرین برای پسر و دختر و همسر و همسایه‌ات بگویی و شادی را در دل دیگران وارد کنی. چرا این زبان زیبا را دائماً در اینجا و آنجا با دروغ و تهمت و غیبت کثیف می‌کنیم؟ خداوند ارحم‌الراحمین چه چیز بیشتر از آنچه داده، به ما ببخشد؟ او همه چیز به ما داده. آنان که در اطاعت خدا از ما پیشی گرفتند، نسبت به ما بیشتر اجر گرفتند و بهره‌شان نزد خدا بیشتر از ما بود، ولی ما چه کار کرده‌ایم؟

«‌یا مَن یُعطِی الکَثیرَ بِالقَلیلِ» یعنی بازار خدا پررونق است. بازار رحمت پروردگارت پررونق است، کالای ناچیزی بیاور و چند برابر بگیر. مثال معروفی است؛ وقتی حضرت یوسف (ع) را در بازار برده‌فروشان مصر به معرض فروش گذاشتند، پیرزنی آمد که رشته‌ای از پنبه ریسیده (تقریباً یک کلاف نخ) در دست داشت و می‌خواست با این مقدار نخ یوسف (ع) را بخرد. به او گفتند: قیمت یوسف چندین هزار درهم است، چگونه به خرید او امید داری؟ گفت: این تنها دارایی من است. این پیرزن هم با اینکه متاع ناچیزی داشت، به طمع خرید یوسف افتاده بود.

الآن بازار پروردگار ما هم به همین‌گونه است؛ چه بسا یک کلمه هم راه‌گشا باشد.

پیامبر (ص) به اصحابش می‌فرماید: آیا راه بهشت را به شما نشان دهم؟ چند راه به آنان نشان می‌دهد: «حرفه‌ای بیاموزید؛ دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید؛ ازآنچه خداوند به شما بخشیده، در راه او انفاق کنید.» می‌گویند: ای رسول خدا، ما چیزی نداریم که انفاق کنیم؛ نه علمی داریم که به دیگران تعلیم دهیم و نه قدرتی داریم که مظلومی را یاری کنیم و ظالم را سر جای خود بنشانیم. پیامبر (ص) می‌فرماید: حال که قدرت انفاق ندارید [زبانتان را کنترل کنید و] سکوت اختیار کنید. چه بازاری از این سودآورتر می‌خواهی؟ حرفی نزن و در مقابل، خدا به تو بهشت می‌دهد. بس نیست؟ «یا مَن یُعطِی الکَثیرَ بِالقَلیلِ.» بخشش زیادی می‌کند و در مقابل عمل کمی از ما می‌خواهد، آن هم به نفع خودمان. کسی که ماه رجب را درک می‌کند و این دعا را می‌خواند: «یا مَن یُعطِی الکَثیرَ بِالقَلیلِ»، امید هست که متنبه شود و از این موسم رحمت استفاده کند و اوقاتش را بیهوده تلف نکند، زبان و چشم و فکر و دست و توانش را صرف کارهای باطل نکند. اگر سعی خود را بکنیم، شکی نیست که خداوند قدرت آن را به ما خواهد داد و ما را کمک خواهد کرد. غفر الله لنا ولکم، والسلام علیکم.»