به گزارش«رهوا».شوربختانه بخش زیادی از دانش باستانی با گذشت زمان از بین رفته یا به فراموشی سپرده شده است. اما خوشبختانه معدودی از این تکنولوژی ها توانسته اند جان سالم به در برده و در دوران اخیر بازکشف شده اند که به امکان می دهند درک بهتری از جوامع باستانی داشته باشیم. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با تکنیک ها و تکنولوژی های خلاقانه باستانی آشنا کنیم که امروزه نیز همچنان به کار برده می شوند یا دستکم کاربرد دارند.

۱- تکنیک جوجه کشی

دو هزار سال پیش، مصریان باستان تکنیکی برای جوجه کشی خلق کردند که امروزه همچنان در مناطق روستایی این کشور به کار گرفته می شود. در این تکنیک جوجه کشی از «تنور تخم» استفاده می شود که شرایط گرمایی و رطوبتی زیر مرغ کرچ را تقلید می کند. این تنورها می توانند در طی دو تا سه هفته بیش از ۴,۰۰۰ تخم را به جوجه تبدیل کنند. برخی از اولین اسناد تاریخی که به «تنورهای تخم» در مصر باستان اشاره دارند به دوران ارسطو باز می گردند. او در نوشته های خود می نویسد که در مصر، تخم مرغ ها به شکل همزمان به جوجه تبدیل می شوند و حتی امروز نیز این تکنیک دو هزار ساله همچنان در مناطق روستایی مصر به کار گرفته می شود. این تنورها از آتش برای تقلید گرما و رطوبت زیر پرهای مرغ استفاده می کنند.

از بیرون، این تنورها شکل اهرام کوچکی هستند که روی پایه ای مستطیلی قرار گرفته اند. داخلشان سالن های دو طبقه ای است که بخش پایین و بالا دارند. در دالان های بالایی، ناودانی کوچک پر از آتش است و گرمایش از طریق دریچه هایی کوچک به قسمت پایین منتقل می شود. در این تنورها از  مدفوع شتر یا گاو به عنوان سوخت استفاده می شود و بدین ترتیب مصریان می توانستند دما را طوری نگه دارند که تخم ها در طی دو تا سه هفته به جوجه تبدیل شوند.

۲- رهگیری مسیر سیاره ها در آسمان

در سال ۲۰۱۶، استاد دانشگاهی به نام متیو اوسندریور برخی از لوح اهی بابلیان باستان را رمزگشایی کرده و مقاله ای از یافته های خود منتشر کرد. به گفته او، بابلی ها می دانستند که چطور از هندسه و نجوم برای رهگیری مسیر سیاره ها استفاده کنند. این الواح حاوی محاسباتی بود که برای حدس زدن مسیر مشتری در جریان ۶۰ روز اولی که او هم تراز با افق قرار می‌گیرد به کار برده می شد. چنین نمودارها و محاسباتی در واقع شتاب مشتری نسبت به زمان را اندازه گیری می کرد. پیش از این تصور بر این بود که چنین تکنیک و محاسبات پیچیده ای تنها در قرن چهاردهم میلادی در اروپا کشف شده است. اما به کمک الواحی که بین ۳۵۰ تا ۵۰ سال قبل از میلاد مسیح نوشته شده اند، باستان شناسان نشان داده اند که انسان ها حدود ۱,۴۰۰ سال پیش تر نیز می دانسته اند چطور از علم هندسه و ریاضی و محاسبه به طور همزمان و در ترکیب با هم استفاده کنند.

۳- تولید یخ در بیابان

ایده ای تولید یخ به شکل مصنوعی ایده ای تازه ای نیست. ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، ایرانیان باستان می دانستند که چطور در بیابان یخ تولید کنند، در حالی که به هیچ وجه تکنولوژی امروزی وجود نداشت. برای این کار، آن ها ساختارهایی ویژه به نام یخچال ساخته بودند که از تکنیک های خنک سازی تبخیری استفاده می کرد. این ساختارهای مخروطی عظیم اغلب سوراخ هایی در ته خود داشتند که اجازه می دادند هوای سرد وارد شده و هوای گرم را وادار به خروج از قسمت بالای مخروط می کرد. دیوارهای این سازه ها معمولاً بسیار ضخیم و مقاوم در برابر گرما بوده تا آب کاملاً دور از دسترس آفتاب باشد. این تکنیک باعث می شد که آب ورودی به مخروط کاملاً سرد بوده و شکل گیری یخ سریع تر انجام شود. جدای از ساخت و انبار یخ در ماه های خنک تر سال، این سازه ها برای نگهداری مواد غذایی یا تولید دسرهای یخ زده در طی سال به کار گرفته می شدند. امروزه این سازه ها به عنوان تکنیک هایی بادوام و کارآمد و البته ارزان قیمت برای ایرانیانی به کار گرفته می شود که به یخچال دسترسی داشته باشند حتی بدون این که نیازی به برق باشد.

۴- بتن مخصوص رومیان باستان

حدود دو هزار سال پیش، رومیان باستان، دیوارها و ستون هایی در دل دریا ایجاد کردند که هنوز هم در آب های ایتالیا دیده می شوند. این سازه ها از نوع متفاوتی از بتن ساخته شده بودند و توانایی مقاومت در برابر آب شور دریا را داشتند که حتی از سازه های بتنی مدرن نیز بهتر هستند. اما تنها در سال های اخیر بود که انسان دریافته چنین تکنیکی چطور به کار گرفته شده و چرا تا به این حد موثر بوده است. محققان سازه های روم باستان را بررسی کرده و دریافتند که بتنی که در این سازه ها به کار رفته ترکیبی از آهک زنده و خاکستر آتشفشانی است. اگر چه این ترکیب مقاومت بتن های امروزی را ندارد اما بسیار بادوام است، به ویژه در برابر تاثیرات خوارندگی آب شور دریا. در واقع، بتن رومیان باستان با گذشت زمان مقاوم تر هم می شود زیرا برخلاف بتن های امروزی که برای نادیده گرفتن اطرافش طراحی شده، بتن های رومیان فعالانه از آب شور دریا برای تقویت خود استفاده می کند. در روزگار کنونی که تهدید بالا آمدن سطح آب دریاها بسیار جدی است، این ترکیب بتنی می تواند همان چیزی باشد که به نجات هزاران سازه ساحلی می انجامد.

۵- فرآوری ذرت

ذرت یکی از قدیمی ترین و پرکاربردترین دانه های خوراکی است و تاریخچه آن به تمدن آزتک ها، مایاها و اینکاها باز می گردد. اما برای اینکه بتواند به غذای اصلی بسیاری از مردم جهان تبدیل شود، باید در ابتدا یک سری فعل و انفعالات روی آن صورت می گرفت که تاریخچه آن به ۱,۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد. این تکنیک پخت باستانی که Nixtamalization نام داشته و ما آن را فرآوری ذرت می نامیم، باعث می شد که ذرت غنی از مواد مغذی شده و از بیماری هایی مانند پلاگر جلوگیری کند. آزتک ها محصولی که پس از این تکنیک به دست می آمد را «نیکستامال» (nixtamal) می نامیدند که نام این فرآیند از آن گرفته شده است. در این فرآیند، ذرت در ابتدا در طول شب در یک محلول آلکالینی خوابانده می شد. این کار نه تنها هسته ذرت را نرم می کرد بلکه باعث می شود اسیدهای آمینه و نیاسینی که در داخل ذرت مخفی بوده و غیرقابل دسترس است، آزاد گردد. از آنجایی که این ترکیبات غذایی برای بدن انسان اهمیت زیادی دارند، رژیم غذایی پرذرت بدون فرآوری چندان سالم نبود. حتی امروز هم محصولات خوراکی ذرت پایه مانند نان ذرت مکزیکی از این فرآیند برای ایجاد طعمی خوشایندتر و غذایی سالم تر استفاده می کنند.

۶- جراحی پلاستیک در هند باستان

اولین توصیفی که در مورد جراحی های پلاستیک یا بازسازی پوست وجود دارد به هند باستان باز می گردد. در آن دوران، مجازات هایی مانند بریدن بینی برای زنا و دیگر کارهای خلاف رایج بود. از این رو حاضر شدن در انظار عمومی با بینی بریده معمولاً شرمندگی گناهکاران را در پی داشت و تا پایان عمر با این معضل دست به گریبان بودند. از این رو پزشکان هندی نوعی عمل جراحی زیبایی بینی را ابداع کرده بودند که افراد بینی بریده شده را از این شرایط ناخوشایند نجات می داد.در قرن ششم پیش از میلاد مسیح، پزشکان هندی جراحی هایی را انجام می دادند که بسیار شبیه تکنیک های جراحی پلاستیک امروزی است. سوشروتا پزشکی هندی بود که در کتاب خود با نام Sushruta Samhita، با جزییات فراوان جراحی های زیبایی اش را تشریح کرده است. در تکنیک او، پوست از پیشانی یا گونه ها همراه با چربی زیر آن برداشته شده و برای بازسازی بینی به کار گرفته می شد. این تکنیک تا قرن ۱۶ میلادی و شیوع بیماری سفلیس که بافت های نرمی مانند بینی را تخریب می کرد به کار گرفته نشد.

۷- تکنیک پیشرفته کاشت بذر

حدود ۳۰۰ سال پیش از ورود مهاجران اروپایی، کشاورزان بومی آمریکا از تکنیک کاشت بذر منحصربفردی استفاده می کردند. در این روش، آن ها به طور همزمان سه دانه را کنار هم می کاشتند- لوبیا (حبوبات)، کدو و ذرت- و به آن ها لقب «سه خواهر» داده بودند. وقتی این سه دانه با هم رشد کنند، هر سه محصول بسیار زیادی داشته و منبع غذایی بادوامی هستند که مملو از مواد مغذی خواهند بود. معمولاً لوبیا در پایه ساقه ذرت کاشته می شدند تا ذرت بتواند پایه ای مقاوم برای رشد درخت لوبیا باشد و لوبیا بتواند با بالا رفتن از ساقه ذرت به نور آفتاب دست پیدا کند. به همین ترتیب، برگ های پهن و خاردار کدو از لوبیا در برابر شکارچیان محافظت می کرد. در مقابل، لوبیا نیز نیتروژن زیادی به خاک منتقل می کرد که باعث می شد خاک مورد نیاز ذرت و کدو بسیار غنی و بارورتر باشد. حتی امروزه نیز تکنیک سه خواهر در ترکیب غذایی سنتی بومیان آمریکا به کار گرفته می شود.

۸- تکنیک تازه نگه داشتن میوه ها

کانگینا (Kangina) یک تکنیک نگهداری غذای باستانی است که قرن هاست در مناطق روستایی شمال افغانستان به کار گرفته می شود. حتی پیش از اختراع تکنولوژی یخچالی مدرن، این تکنیک برای نگهداری و تازه نگه داشتن میوه هایی مانند انگور تا شش ماه استفاده می شد. در این تکنیک، از خاک رس کاسه ای گلی ساخته شده و به مدت پنج ساعت در زیر آفتاب قرار می گیرد تا خشک شود. سپس انگورها در داخل کاسه قرار گرفته و روی آن نیز با خاک رس خیس پوشانده می شود تا در فضایی خشک و سرد بماند. این کار باعث می شود که رطوبت و هوا به انگورها نرسد و تا ماه ها همچنان تازه بمانند. اما این تکنیک برای برخی از انواع انگورها مناسب تر از دیگر انواع آن است و افغان ها بیشتر از این تکنیک برای نگهداری از انگور تایفی استفاده می کنند.

۹- تست بارداری و تعیین جنسیت در مصر باستان

اسناد بدست آمده از مصر باستان فاش می کند که در این دوره تکنیک های تعیین جنسیت و تست بارداری دقیقی وجود داشته که از کیسه های گندم و جو کمک می گرفته است. این اسناد بین ۱,۵۰۰ تا ۱,۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح نوشته شده اند که باعث می شود قدمت این تکنیک های پیشرفته به ۳,۵۰۰ سال قبل بازگردد. بر اساس این اسناد، زنان باید داخل کیسه های گندم و جو ادرار کرده و منتظر می شدند تا ببینند آیا این دانه ها جوانه می زنند یا خیر. اگر جوانه می زدند، این بدان معنا بود که زنان باردار هستند. این تکنیک همچنین می توانست جنسیت نوزاد را نیز تشخیص دهد. در واقع اگر اول جوها جوانه می زدند نوزاد پسر بوده و اگر اول گندم ها جوانه می زدند نوزاد دختر می بود. در سال ۱۹۶۳، این تست بار دیگر مورد بررسی قرار گرفت تا دقت آن اندازه گیری شود. این تحقیق نشان داد که در ۷۰ درصد از موارد، کیسه های گندم و جویی که زنان باردار در آن ها ادرار کرده بودند شروع به جوانه زدن کردند. اما این تحقیق نشان داد که این روش در تشخیص جنسیت نوزادان خیلی دقیق نبوده است.

۱۰- قالب گیری به کمک موم

در دهه ۱۹۸۰، باستان شناسان که بر روی سایتی باستانی از جماعتی نوسنگی در پاکستان امروزی کار می کردند، اثر باستانی ۶,۰۰۰ ساله ای را یافتند. این شیء شبیه چرخی شش پره بوده و دچار خوردگی شده بود. اما این اثر باستانی ساده خیلی زود ثابت کرد که بسیار باارزش است زیرا قدیمی ترین نمونه از قالب گیری مومی بود که امروزه نیز در جهان به کار گرفته می شود. روش های قالب گیری فلزی امروزی اغلب شامل تهیه قالبی است که داخل آن فلز مذاب ریخته می شود. اما در روش قالب گیری به کمک موم، در ابتدا شکل شیء مورد نظر از موم تهیه شده و سپس دور آن شکل، قالبی ساخته می شود که باعث می شود موم بتواند در آخرین مراحل قالب ریزی ذوب شود. سپس این تکنیک به قالب گیر امکان می دهد اشیائی را بسازد که ساختار بسیار پیچیده و بادوام تر از اشیائی دارند که به روش های دیگر قالب گیری می شوند. امروزه تکنیک های مشابهی به نام «قالب گیری بسته» توسط ناسا برای تولید تجهیزات پیچیده فضایی استفاده می شود.