پایگاه خبری«رهوا».زمانی که فتنه سال ۸۸ به وقوع پیوست، این نکته بار‌ها و بار‌ها از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد که فتنه سال ۸۸ نتیجه سرمایه‌گذاری ۲۰ ساله دشمن در ایران بوده است. این سخنان اگر چه در ابتدا نزد غرب باوران قابل باور نبود، اما نگاهی به تحولات جدی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد این سرمایه‌گذاری گسترده از سال‌های قبل از فتنه سال ۸۸ آغاز شده بود و در صورتی که نگاهی کوتاه به اسناد و بودجه‌های تصویب شده توسط کنگره امریکا انداخته شود، اثر آن برای همگان روشن خواهد شد. اگر چه در اصل برنامه‌های براندازانه امریکا ماهیتی مخفی داشته و به صورت علنی افشا نمی‌شود، اما با مطالعه بودجه سالانه کنگره امریکا و با در نظر گرفتن ردیف‌های بودجه ماهیت آن‌ها روشن می‌شود. از همین رو با نگاهی به بودجه‌های سنواتی عمق تلاش‌های براندازانه در این حوزه آغاز می‌شود.
اگر یک تقسیم بندی زمانی برای این فعالیت‌ها در نظر داشته باشیم می‌توانیم دو دوره جدی را قبل از دولت اوباما و دوران جورج بوش و همچنین بعد از سال ۲۰۰۹ و دولت‌های اوباما و ترامپ بررسی کنیم.

تلاش‌های امریکا برای تغییر رژیم ایران با عنوان پیشبرد حقوق بشر در دوره جورج بوش هزینه‌های زیادی را دربر داشت که این مبالغ با عناوین پیشبرد دموکراسی و موازین حقوق بشر به گروه‌هایی در ایران اختصاص داده شدند. بودجه‌های اختصاص یافته از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ در اسناد بودجه امریکا آمده و در هر سال بنا به هزینه انجام شده قابل تفکیک است.
سال ۲۰۰۴: اعتبارات کمک‌های خارجی (به موجب قانون عمومی شماره ۱۹۹- ۱۰۸، مصوب در کنگره صد و هشتم) مبلغ ۵/ ۱ میلیون دلار «جهت پیشبرد دموکراسی و حقوق بشر در ایران به سازمان‌های آموزشی، انسانی و غیردولتی در ایران» اختصاص داد.
«اداره دموکراسی و کار وزارت خارجه» یک میلیون دلار از این مبلغ را به یکی از واحد‌های دانشگاه ییل و ۵۰۰ هزار دلار مابقی را به بنیاد اعانه ملی برای دموکراسی، از سازمان‌های مهم جنگ نرم امریکا اختصاص داد.
سال ۲۰۰۵: مبلغ ۳ میلیون دلار از اعتبارات کمک‌های خارجی تخصیص یافته در لایحه بودجه سال ۲۰۰۵ (قانون عمومی شماره ۴۴۷- ۱۰۸ مصوب در کنگره صد و هشتم) به ارتقای دموکراسی در ایران اختصاص می‌یابد. اولویت‌های تخصیص این بودجه به این شرح هستند: توسعه احزاب سیاسی، رسانه‌ها، حقوق کارگری، ارتقای جامعه مدنی و حقوق بشر
سال ۲۰۰۶: مبلغ ۵/ ۱۱ میلیون دلار برای ارتقای دموکراسی از محل اعتبارات عادی کمک‌های خارجی برای ارتقای دموکراسی در ایران اختصاص می‌یابد. (قانون عمومی شماره ۱۰۲- ۱۰۹ مصوب کنگره صد و نهم). مبلغ ۱۵ /۴ میلیون دلار از این وجوه به «اداره دموکراسی و کار وزارت خارجه» و ۷ میلیون دیگر به اداره امور خاور نزدیک اختصاص داده شد. مبلغ ۱/ ۶۶ میلیون دلار (از ۷۵ میلیون دلار درخواست شده) از محل بودجه تکمیلی سال ۲۰۰۶ (به موجب قانون عمومی ۲۳۴- ۱۰۹، مصوب کنگره صد و نهم) برای اهداف زیر اختصاص یافت: ۲۰ میلیون دلار برای ارتقای دموکراسی (۵ میلیون بالاتر از میزان درخواست شده)؛ ۵ میلیون دلار برای دیپلماسی عمومی با هدف اثرگذاری بر قشر عادی جمعیت ایران (برابر با میزان درخواستی)؛ ۵ میلیون دلار برای برنامه‌های فرهنگی مبادله نفرات و گروه‌ها (برابر با بودجه درخواستی) و ۱/ ۳۶ میلیون دلار برای رسانه‌ها و شبکه‌های پخش تلویزیونی فارسی زبان مانند صدای امریکا و رادیو فردا.
سال ۲۰۰۷: لایحه بودجه سال ۲۰۰۷ مبلغ ۵۵/ ۶ میلیون دلار برای پیشبرد دموکراسی در ایران و سوریه اختصاص داد که ۰۴ /۳ میلیون دلار از آن برای ایران صرف شد.

سال ۲۰۰۸: مبلغ ۶۰ میلیون دلار (از ۷۵ میلیون دلار درخواستی) در «لایحه تلفیقی اعتبارات» برای برنامه‌های ارتقای دموکراسی در ایران و از جمله تلاش‌های غیرخشونت‌آمیز برای جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه اختصاص یافت (قانون عمومی ۱۶۱- ۱۱۰ مصوب کنگره صد و دهم). بخشی از این وجوه به شبکه‌های پخش فارسی‌زبان مانند صدای امریکا و رادیو فردا و بخشی دیگر به برنامه‌های مبادلات فرهنگی نفرات و گروه‌ها اختصاص یافت.
سال ۲۰۰۹: ۶۵ میلیون دلار برای «حمایت از آرمان‌های مردم برای داشتن جامعه‌ای دموکرات و باز، مشارکت مدنی، آزادی رسانه‌ها و آزادی اطلاعات» اختصاص داده شد.

میوه‌ای که اوباما چید

از آنجا که تلاش اصلی دولت بوش بر استفاده از روش‌های مخفیانه و نظامی برای ضربه زدن به ایران خلاصه شده بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری صورت گرفته به دولت اوباما واگذار شد.
در دولت اوباما و همزمان با فتنه سال ۸۸ تلاش‌های براندازانه شدت بسیاری پیدا کرد به گونه‌ای که بودجه رسانه رایو فردا به شدت افزایش پیدا کرد و پوشش اعتراضات در ایران به حداکثر خود رسید.

علاوه بر فعالیت‌های رادیو فردا که در اکتبر ۱۹۹۸ با همکاری شبکه صدای امریکا آغاز به کار کرده بود، پس از سال ۲۰۰۹ برای ۲۴ ساعت شبانه روز برنامه داشت و بخش فارسی صدای امریکا که در جولای ۲۰۰۳ راه‌اندازی شد، دولت اوباما از سال ۲۰۱۰ گستره برنامه‌های ارتقای دموکراسی را وسیع‌تر کرد. دولت علاوه بر تلاش‌های سنتی برای رساندن کمک مالی به روزنامه‌نگاران، فعالان حقوق بشر و برنامه‌های بازدید از امریکا تلاش کرد با افرادی داخل ایران حول موضوعات غیرسیاسی نظیر بهداشت، محیط‌زیست و علوم ارتباط برقرار کند. دولت امریکا شروع به توئیت کردن به زبان فارسی و عربی کرد و تلاش کرد به مخالفان ایران برای دور زدن فیلتر‌های اینترنتی در ایران کمک کند.

اینترنت؛ شاه‌کلید امریکا برای ساماندهی مخالفان نظام جمهوری اسلامی

همچنین طبق گزارش نیویورک‌تایمز، دولت امریکا تلاشی در سطح جهان برای استقرار سیستم‌های اینترنتی و تلفن‌های موبایل در سایه آغاز کرد که مخالفان بتوانند با استفاده از آن‌ها سانسور شبکه‌های ارتباطات راه دور را دور بزنند.

وزارت خارجه امریکا در اقدامی مشابه وظیفه تأمین مالی پروژه ایجاد شبکه‌های وایرلس زیرزمینی را به عهده گرفت که به فعالان کمک می‌کرد دور از دسترس دولت‌ها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند؛ تلاشی که حاوی تلویحاتی آشکار برای گروه‌های مخالف در ایران بود.

دولت امریکا اقدامات اضافی دیگری برای کمک به دسترسی ایرانی‌ها به اینترنت انجام داد و محدودیت‌های دسترسی ایرانی‌ها برای دانلود نرم‌افزار‌های امریکایی رایگان را از میان برداشت و صادرات نرم‌افزار‌های امریکایی برای دور زدن محدودیت‌های اینترنتی را آزاد کرد.
همچنین وزارت خارجه امریکا در جهت حمایت از جنبش مخالفان ایران طی چند سال بعد، ده‌ها میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرد و بیش از ۵ هزار فعال در سراسر جهان آموزش دیدند.

به رغم تمام این تلاش‌ها به دلیل حمایت مردمی گسترده فشار‌های دولت اوباما به جایی نرسید و در نهایت دولت اوباما مجبور شد از سال ۲۰۱۲ مذاکرات مخفیانه را با ایران آغاز کند که در نهایت منجر به شناسایی حق غنی‌سازی توسط رئیس‌جمهور امریکا شد.
با آغاز مذاکرات بین ایران و دولت اوباما عملاً برنامه براندازانه در حاشیه قرار گرفت و دولت اوباما تلاش کرد تا با اعطای برخی امتیازات اقتصادی محدود زمینه طرفداری طبقه متوسط از تبدیل شدن ایران به کشوری بی‌طرف در عرصه بین‌المللی را فراهم کند.

هسته اصلی این ایده نیز بر این نکته قرار داشت که یک ایران مرفه دخالت کمتری در کشور‌های منطقه خواهد داشت و به دلیل ترس از تحریم‌های موشکی از کمک به این جنبش‌ها دور خواهد شد؛ مسئله‌ای که بعد‌ها مشخص شد تا حدود زیادی از واقعیت به دور است و با روی کار آمدن ترامپ مسیر تحولات به سمت دیگری حرکت کرد.

دولت ترامپ و بازگشت دوباره به سمت منافقین

در دوران دولت ترامپ رویکرد امریکا به سمت استفاده از تندروترین و خشن‌ترین گروه‌های معارض ایرانی کشیده شد. گروهک منافقین که به لطف منابع مالی سعودی روابط نزدیک با اشخاصی همچون جان بولتون و روی جولیانی برقرار کرده بود، با روی کار آمدن دولت ترامپ به شدت مورد توجه نهاد‌های امنیتی و سیاسی امریکا قرار گرفت.

به نظر می‌رسد این گروه پیشنهاد‌های گسترده‌ای برای استفاده از نفرات باقی مانده در ایران برای ایجاد آشوب ارائه داده بودند که به مذاق دولتمردان امریکایی خوش آمده بود.
اتفاقات سال ۹۶ و آشوب‌هایی که در ایران رخ داده بود نتیجه همین رویکرد بود که باز هم به دلیل نداشتن عمق حمایت مردمی به جایی نرسید و بی‌نتیجه خاتمه یافت. علاوه بر حمایت از گروه منافقین، حمایت از گروه‌های معارض و تجزیه‌طلب نیز در دستور کار دولت امریکا قرار گرفت.

افزایش فعالیت‌های گروه‌هایی همچون حدکا در کردستان عراق و همچنین برخی حملات انتحاری به پالایشگاه‌های جنوب ایران نمونه‌ای از این تحرکات بود، البته دستگاه‌های امنیتی ایران تاکنون بر اوضاع مسلط بوده‌اند و اجازه توفیق به چنین گروهک‌هایی را نداده‌اند. نمونه آن را می‌توان در موشک‌باران مقر گروهک تروریستی در کردستان عراق دانست که در واکنش به حمله به یکی از پاسگاه‌های مرزی ایران انجام شد.
اینکه سیاست امریکا در این مسیر باقی می‌ماند سؤالی است که انتخابات آینده ریاست جمهوری امریکا روشن خواهد کرد، اما ایران نشان داده است که هیچ گاه در مقابل این راهبرد‌ها عقب‌نشینی نخواهد کرد، به خصوص آنکه همچنان حمایت گسترده مردمی را در پشت سر خود دارد و از این جهت کشوری یگانه در منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود.