مجله خبری «رهوا».اگر چه در ایران داشتن سلاح گرم برای مصارف شخصی بسیار محدود بوده و تنها با مجوزهای خاص و برای گروه های کوچکی از جامعه مجاز است اما در روزهای اخیر خبرهایی از قتل ها و خودکشی های گسترده به سلاح گرم و به خصوص تپانچه به گوش می رسد. به همین بهانه در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با کارکرد سلاح های گرم و انواع کلی آن ها بیشتر آشنا کنیم.

در تعریف دیوان الکل، دخانیات، سلاح های گرم و مواد منفجره ایالات متحده، سلاح گرم بدین شکل تعریف شده است: «هر سلاحی که طوری طراحی شده باشد یا به آسانی به یک وسیله برای پرتاب گلوله (پرتابه) توسط عمل کردن مواد منفجره تبدیل گردد». به عبارت دیگر اگر یک لوله و یک پرتابه داشته باشید و آن پرتابه طوری طراحی شده باشد که در اثر یک انفجار از لوله بیرون بجهد، شما یک سلاح گرم دارید. این تعریف بسیار گسترده وکلی بوده و هر چیزی از تفنگ های سیب زمینی پرتاب کن تا مسلسل های تمام خودکار را شامل می شود.

در مفهوم کلی و عمومی اش، تفنگ بدین شکل عمل می کند: گلوله ای در انتهای قسمت لوله، که فضایی توخالی مرتبط با یک سوزن است، جای گذاری می شود. اتفاقی که با کشیده شدن ماشه توسط شما و در جریان یک فرآیند مکانیکی رخ می دهد این است که سوزن رها می شود. به سمت جلو حرکت کرده و به یک چاشنی انفجاری کوچک در انتهای فشنگ برخورد می کند. این برخورد باعث آتش گرفتن باروت درون محفظه پوکه گلوله می شود. فشار ناشی از سوختن باروت باعث خارج شدن گلوله (مرمی) از درون غلاف فلزی یا همان پوکه می شود و پس از عبور از مسیر لوله به سمت هدف می رود.

تحولات بسیار سریع سلاح های گرم باعث شده که نگاه دقیق تر به آن ها و بررسی موشکافانه اجزاء آن ها دشوار باشد اما اکثر سلاح های گرم از سه بخش اصلی ماشه، سوزن و لوله تشکیل شده اند. سلاح های گرم امروزی دارای خشاب هایی هستند که تا ۳۰ گلوله و حتی بیشتر را در خود جای می دهند، بیش از یک لوله دارند و یا با هر بار فشردن ماشه بیش از یک گلوله رها می کنند. برخی سلاح های گرم امروزی دارای چراغ قوه، لیزر، دوربین چشمی و دیگر ابزارها برای شناسایی هدف یا کمک به شلیک دقیق هستند. اکثر سلاح ها بسیار ساده هستند اما برخی سلاح ها را نیز می توان در زمره سلاح های پیچیده قرار داد.

کالیبر و انواع گلوله

بدون شک شما نیز واژه «کالیبر» را بارها شنیده اید. این واژه صرفاً روشی برای شناسایی نوع گلوله ای است که از تفنگ شلیک می شود. کالیبر گلوله ها به دو شکل شناسایی می شود: کسرهایی از اینچ یا به صورت میلیمتری. برای مثال گلوله  ۴۵٫ ACP که در بسیاری از تپانچه ها و هفت تیرها مورد استفاده قرار می گیرد دارای قطری ۰٫۴۵ اینچی است و عرض آن نیز زیر نیم اینچ است. گلوله های ۲۲٫، ۳۵٫ ویژه و .۵۰۰ Action Express همه به خاطر سایزشان که کسری از یک اینچ است نامگذاری شده اند. گلوله ۵٫۵۶ میلیمتری که در تفنگ خودکار AR-15 مورد استفاده قرار می گیرد دارای قطر ۵٫۵۶ میلیمتر است و با عنوان گلوله ۲۲۳٫ نیز شناخته می شود. گلوله ۹ میلیمتری نیز دارای قطری ۹ میلیمتری است و این قانون در مورد دیگر گلوله های صدق می کند.

اگر چه موضوعی بسیار ساده و قابل درک است اما قطر گلوله بدین معنا نیست که برای هر سلاحی با لوله ای متناسب قابل پرتاب خواهد بود و دسته بندی های فرعی بسیاری برای گلوله ها وجود دارد. گلوله ۳۵۷٫ مگنوم روولور در خشاب تپانچه گلاک با گلوله  .۳۵۷ SIG قرار نمی گیرد. گلوله کوتاه ۲۲٫ اینچی به طور عمده در تپانچه ها مورد استفاده قرار می گیرد در حالی که گلوله بلند ۲۲٫ اینچی مخصوص تفنگ های خودکار است. درک این موضوع پیچیده کمی دشوار است اما باید بدانید که هر نوع سلاح تنها نوع خاصی از گلوله را پرتاب می کند. انواع مختلف گلوله با کالیبرهای متفاوت برای کارها و وظایف متفاوتی طراحی شده اند و به همین دلیل صدها نوع کالیبر گلوله وجود دارد. برخی از این گلوله ها برای سلاح های کوتاه تر که به لگد حساس هستند طراحی شده، برخی دیگر برای تیراندازی در مسافت های طولانی مناسب هستند در حالی که تعدادی دیگر برای شلیک در فاصله نزدیک برای دفاع از خود طراحی شده اند. برای مثال گلوله بلند ۲۲٫ اینچی برای تیرانداز های مسابقه ای کوچک و تمرینات هدف زنی به کار می رود.

گلوله ۲۲۳٫ اینچی که قطر آن کمی بیشتر از قطر گلوله ۲۲٫ بلند است برد بیشتری دارد، با شتاب بیشتری حرکت کرده و به خاطر شکل گلوله و استفاده از مقدار بیشتری باروت، مرگبارتر است. همچنین گلوله ها شکل ها و دیگر ویژگی های متفاوتی دارند تا وظایف متفاوتی را انجام دهند. برخی گلوله ها در نوک مرمی خود دارای یک حفره هستند که به مرمی امکان می دهد پس از برخورد با هدف به سمت بیرون باز شود و بدین ترتیب گلوله آیرودینامیک به شکل یک گل فلزی با شتاب و قدرت کشندگی بالا تبدیل شده که زخم هایی عمیق و بزرگ ایجاد می کند. گلوله های رسام طوری طراحی شده اند که شلیک کننده بتواند در تاریکی شب مسیر سیر گلوله را دیده و بداند که به هدف برخورد کرده یا خیر و گلوله های ثاقب یا زره سوراخ کن نیز گلوله هایی هستند که می توانند در زره پوشیدنی یا زره خودروهای سبک نظامی نفوذ نمایند. هر دوی این گلوله ها تنها مصارف نظامی دارند. گلوله های موسوم به «مار کُش» نیز گلوله هایی هستند که در تپانچه ها به کار برده شده و دارای ساچمه های فلزی ریزی در درون خود بوده که برای کشتن مار از فواصل دور به کار گرفته می شوند. برخی گلوله ها نیز ساچمه ای هستند که هدف از طراحی آن ها کشتن تعداد بیشتری هدف کوچک با یک بار شلیک یا زخمی کردن موجودات و اهداف بزرگ تر است.

انواع تفنگ ها

امروزه انواع مختلفی از تفنگ ها وجود دارد اما می توان آن ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد: تفنگ های بلند که شامل تفنگ های معمولی و شات گان (تفنگ شکاری) شده و تفنگ های دستی یا هفت تیر که شامل تپانچه و روولور هستند. به عنوان یک قانون کلی، سلاح های گرم بلند، گلوله های با کالیبر بالا را از لوله هایی بلند شلیک کرده و طوری ساخته شده اند که با کمک گرفتن از شانه باید آن ها را شلیک کرد. سلاح های دستی نیز سلاح های با کالیبر کوچکتر و لوله های کوتاه تر هستند که برای شلیک آن ها تنها استفاده از یک یا دو دست کافی است.

بیایید در مورد برخی از معمول ترین انواع تفنگ ها صحبت کنیم:

تفنگ های گلنگدنی (Bolt action)

این تفنگ ها ساده ترین سلاح های گرم امروزی هستند که با دستی فشار دادن گلنگدن به سمت جلو، فشار دادن ماشه، عقب کشیدن گلنگدن برای بیرون پریدن پوکه و به سمت جلو فشار دادن دوباره گلنگدن برای ورود یک گلوله جدید به لوله عمل می کنند. به خاطر ماهیت دستی شان، تفنگ های گلنگدنی دقیق هستند اما شلیک با آن ها بسیار کند صورت می گیرد. تفنگ های گلنگدنی بین ۴ تا ۱۰ گلوله در خشاب یا محفظه گلوله خود که می توان خارجی یا قابل تعویض و جداسازی باشد نگه می دارند.

تفنگ های اهرمی (Lever action)

تاریخچه این تفنگ ها به قرن نوزدهم بازگشته و معمولاً آن ها را در فیلم های وسترن می بینیم. کشیدن اهرم تفنگ باعث قرار گرفتن گلوله درون لوله و به اصطلاح «مسلح شدن» آن می گردد و بعد از فشار دادن ماشه، دوباره اهرم عقب کشیده شده و با بیرون پریدن پوکه گلوله شلیک شده، یک گلوله دیگر به درون لوله فرستاده می شود. جایگاه اهرم که درست زیر ماشه است باعث می شود که شلیک کردن با تفنگ های اهرمی بسیار سریع تر از تفنگ های گلنگدنی باشد، ویژگی که معمولاً در تفنگ های وینچستر امروزی دیده می شود.

تفنگ نیمه اتوماتیک

این دسته از سلاح ها می توانند بسیار متفاوت و متنوع باشند اما ویژگی غالب آن ها این است که هر بار فشار دادن ماشه باعث خارج شدن یک گلوله از نوک لوله و ورود یک گلوله دیگر به مخزن پرتاب به صورت اتوماتیک می شود. این سلاح ها گاهی اوقات «اتوماتیک» نیز نامیده می شوند اما در این مورد عنوان اتوماتیک به مسلح شدن مجدد سلاح اطلاق می شود نه سیستم شلیک. فرآیند اتوماتیک مسلح شدن شامل حفظ مقداری از گازی است که در نتیجه انفجار گلوله تولید می شود یا آن نیروی جنبشی آنی (momentum) و استفاده از آن برای خارج کردن پوکه خالی و قرار دادن یک گلوله دیگر در مخزن شلیک است. بسیاری از تفنگ های نیمه اتوماتیک خشاب های خارجی دارند که بین ۵ تا ۳۰ گلوله را در خود جای می دهند و می توان برای مسلح کردن مجدد سلاح به سرعت آن ها را تعویض نمود.

شات گان یا اسلحه شکاری

شات گان ها تفنگ هایی با لوله بزرگ و بلند هستند که با هر بار فشردن ماشه به جای خارج شدن یک گلوله، تعداد زیادی ساچمه فولادی یا سربی شلیک می کنند. این ساچمه ها با یک الگوی شبیه به مخروط باریک از دهانه لوله خارج می شوند. این سبک توزیع، شلیک کننده را قادر می سازد که حیوانات کوچک شکاری، به خصوص پرندگان در حال پرواز مانند اردک را مورد هدف قرار دهند. سایز ساچمه ها متفاوت است به نحوی که ساچمه های کوچکتر تنها برای کشتن پرندگان کاربرد داشته و برخی از ساچمه های بزرگ در دفاع از خود مورد استفاده قرار گرفته و می توانند یک انسان بالغ را از پای دربیاورند. شات گان ها می توانند سلاح هایی تک گلوله ای، پمپی یا نیمه اتوماتیک باشند.

روولور

روولور همان هفت تیری است که معمولاً در دستان گاوچران های سینمایی می بینیم و اولین نوع از تفنگ های دستی با چندین گلوله بودند که تا هفت گلوله را در یک سیلندر چرخشی جای داده و این سیلندر هر بار با لوله تفنگ و مکانیزم آتش (از جمله سوزن و سمبه) هماهنگ می شد. در روولورهای مدرن، تنها یک بار فشار دادن ماشه باعث می شود که سیلندر چرخیده و گلوله جدیدی شلیک شود به همین دلیل آن ها را سلاح هایی نیمه خودکار در نظر می گیرند.

تپانچه (Pistol)

تپانچه سلاح هایی کمری هستند که از سیلندرهای چرخشی استفاده نمی کنند. اگر چه برخی از انواع تپانچه های تک گلوله ای وجود دارند اما بیشتر تپانچه های امروزی از نوع نیمه اتوماتیک بوده که از طریق خشابی جدا شدنی که در دسته تفنگ قرار دارد تغذیه می شوند. برخلاف روولورها که معمولا ۶ تا ۷ گلوله را در مخزن خود جای می دهند، تپانچه های مدرن می توانند تا ۱۷ گلوله را در خشاب خود داشته باشند.

نکات ایمنی

تمامی سلاح های مدرن مکانیزمی درونی برای جلوگیری از شلیک تصادفی دارند که معمول ترین آن ها ضامن است. در پایه ای ترین شکل ممکن، ضامن اهرمی است که وقتی فشار داده شود از برخورد سوزن با چاشنی گلوله جلوگیری می کند. دیگر مکانیزم ها کمتر مداخله آمیز بوده و تنها برای جلوگیری از شلیک تصادفی هنگام افتادن یا تکان دادن اسلحه طراحی شده اند. با این وجود ۴ نکته اصلی برای ایمنی سلاح باید رعایت شود که بسیار ساده هستند و شاید بارها آن ها را شنیده باشید. با این وجود، این نکات ایمنی بسیار موثر بوده و از وقوع تراژدی جلوگیری می کنند.

قانون اول: همیشه طوری رفتار کنید که انگار تفنگتان مسلح است

قانون دوم: همیشه نوک سلاح را به جهتی امن و فضای باز بگیرید.

قانون سوم: انگشت خود را تا زمانی که برای شلیک آماده نشده اید از ماشه دور نگه دارید.

قانون چهارم: هنگام در دست داشتن سلاح به اطراف خود توجه کامل داشته باشید.