به گزارش«رهوا».تاریخ شروع و گرفتن آب باران طبق متن کتاب خزائن از بیست و چهار فروردین ماه هر سال است تا اواخر اردیبهشت، البته توصیه می کنیم چون ماه نیسان با اردیبهشت ماه تقارن دقیق تری دارد،خوبست که در این ماه این اعمال انجام شود.

سوال: آب نیسان چیست و چه آداب و آثاری دارد:؟

پاسخ حجت الاسلام مهدی یوسف وند

در روایات اهل البیت علیهم السلام خواص فراوانی برای آب نیسان اشاره شده است و مومنین از دیرباز به این دستورالعمل توجه ویژه ای داشته اند.  برای استفاده از آن آداب و اذکاری وارد شده که دارای آثاریست که هم برای روح و هم برای جسم انسان شگفت انگیز است. نیسان سی روز است و تقریبا از بیست و چهارم فروردین آغاز می گردد و در اواخر اردیبهشت پایان می پذیرد.
. بر همین اساس قسمت عمده ای از آن در اردیبهشت ماه هر سال واقع می شود. تلفظ درست نیسان همانا  « نَیْسَانَ» است.

از رسول الله صلى الله علیه و آله وسلم روایت شده است که آب باران پیش از آن که به زمین برسد دواء است. «…روى عن رسول الله صلى الله علیه و آله انه قال: علمنى جبرئیل دواء، لایحتاج معه الى دواء فقیل یا رسول الله ما ذلک الدواء؟ قال یؤخذ ماء المطر قبل ان ینزل الى الارض یجعل فى اناء نظیف و یقرأ علیه الحمدلله الى آخرها سبعین مره ثم یشرب منه قدحا بالغداه و قدحا بالعشى.

قال رسول الله صلى الله علیه وآله: و الذى بعثنى بالحق لنزعن (کذا لینزعن ظ) الله ذلک الداء من بدنه و عظامه و مخه و عروقه (بحار ط ۱ ج ۹۲ ص ۱۵).

از رسول الله صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند :

جبرئیل دوا و دارویی را به من یاد داده  که با بودن آن به دارویی دیگر نیاز نیست. (یعنی آثار فراوانی دارد).   – عرضه شد یا رسول الله این دوا چیست؟
فرمودند آب باران را جمع می کنید قبل از آنکه به زمین برسد.

و آن را در ظرفی تمییز می ریزید و بر روی آن می خوانید الحمد لله الی آخرها هفتاد مرتبه ، پس از آن می نوشی در هر صبح و شام به اندازه جرعه و قدحی. قسم به آن خدایی که من را به حق مبعوث کرد این دارو سبب می شود که مریضی از بدن و و استخوان و رگها و عروق؛ رخت بربندد.
و از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت است که: آب باران قریب العهد به عرش است.

… عن ابى عبدالله علیه السلام قال کان على علیه السلام یقوم فى المطر اول ما یمطر حتى یبتل رأسه و لحیته و ثیابه فقیل له یا امیرالمؤمنین الکن الکن فقال ان هذا ماء قریب العهد بالعرش.

شیوه امیر المومنین علی علیه السلام در اولین باران (سال) که می بارید این بود که زیر آن می ایستادند تا سر و صورتشان خیس می شد. به آن جناب عرض می شد که ای امیرالمومنین زیر بنایی مسقف بروید. حضرت می فرمودند« این آبی است که از نزدیک عرش الهی آمده است. کافی (ط-دارالحدیث)، ج۱۵،ص۵۴۴

.

.

طریق گرفتن آب نیسان طبق دستور ملا احمد نراقی

برای تهیه این آب دستورالعمل های مختلفی گفته شده است که یکی از بهترین و جامعترین این نقل ها توسط مرحوم ملا احمد نراقی در کتابش آمده که برای شما در اینجا نقل می کنیم. لازم به ذکر است که تصحیح این کتاب توسط علامه حسن زاده آملی است که اعتماد به این نسخه را دو چندان می کند.

«طریق گرفتن آب نیسان : در ماه نیسان رومی میگیری آب باران را پیش از آنکه به زمین برسد و هر یک از سوره حمد و آیه الکرسی و قل یا ایها الکافرون و سبح اسم ربک الاعلی و معوذتین و قل هو الله احد را هفتاد مرتبه می گوئی و هفت روز صبح و پسین[عصر] از آن می آشامد هر ناخوشی که باشد خداوند عالم شفا می دهد، و هر گاه در چشم چکاند ناخوشی چشم را زائل کند.

و اگر محبوس بیاشامد خلاص شود، وسوسه دل ببرد و عداوت و بدگوئی مردم را نسبت بآشامنده زائل نماید، و اول نیسان ماه رومی در این اوقات تقریبا بیست و چهارم نوروز است و نیسان سی روز است»

• خزائن علامه نراقی، ص ۲۳۱-با تصحیح علامه حسن زاده آملی.

بنابر این اینگونه شد که سوره های زیر هر کدام جداگانه ۷۰مرتبه خوانده شود:
۱ـ سوره مبارکه حمد.
۲ـ آیه الکرسى. (آیه ۲۵۵ تا۲۵۷ سوره مبارکه بقره)
۳ـ سوره مبارکه الکافرون.
۴ـ سوره مبارکه الاعلى.
۵ـ سوره مبارکه الفلق.
۶ـ سوره مبارکه النّاس.
۷ـ سوره مبارکه توحید

و همچنین اذکار زیر را هفتاد مرتبه باید برآب جمع آوری شده خواند.
۱ـ لا اله الاّ اللّه.
۲ـ اللّه اکبر.
۳ـ اللّهم صلّ على محمّد و آل محمّد.
۴ـ سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر.

از مطلب بالا و روایاتی که در ادامه مطرح می شود بخوبی اهمیت و تاثیر این دستورالعمل بر جسم و روح بیان شده است. لازم است دقت شود در مناطقی که آلودگی هوا دارند، این امر نیازمند رعایت موارد بهداشتی می باشد؛ لذا خوبست صبر شود تا از بارندگی مدت زمانی بگذرد یا از مناطقی که آلودگی هوا نیست اقدام به جمع آوری آب باران نمایند. ضمنا می توان این آب را جوشاند و سپس استفاده کرد.

…………………………………………………………………..

ماه نیسان دقیقا چه تاریخ و زمانی است؟

«ماه نیسان ماه هفتم از ماه‏های سریانی و ماه اول در تقویم یهودی و ماه چهارم در تقویم رومی که اکنون در بلاد عربی به جای ماه آوریل به کار می‏رود(۱). در لغت نامه دهخدا آمده که نیسان ماه هفتم از سال سریانی میان آذار و ایاز و ماه دوم بهار است که مطابق اردیبهشت فارسی و ثور عربی و تقریبا مطابق است با آوریل فرانسوی و آن ۳۰ روز است(۲).

از این تعریف بر می آید که سال رومی و سریانی، سال شمسی است و بر مبنای حرکت خورشید است و از این رو مطابقت همیشگی وجود دارد.

بنا بر آنچه در کتاب بحارالانوار آمده سال رومی مانند سال سلجوقی ملکشاهی(همین سال و ماه های امروزی ما ایرانیان)شمسی است و بدین جهت با هم مطابق دارد.(۳)

در طب الرضا آمده که دومین ماه سال رومی نیسان است که بعد از آزار واقع می شود. آزار ۳۱ روز است و از هفت روز مانده به نوروز شروع می شود پس روز ۲۵ اردیبهشت شروع ماه نیسان است و در ویژگی های آن نوشته:

نیسان سى روز است، در این ماه روزها بلند مى‏شود، مزاج فصل بهار در آن نیرومند مى‏ شود، خون به جنبش مى ‏آید، بادهاى شرقى در آن وزیدن می گیرد.(۴)

البته در مقدار سال اختلافی هست، چون دقیق گردش خورشید ۳۶۵ روز و یک چهارم است. بعضی از تقویم ها مثل “فارس قدیم” این یک چهارم را جمع کرده و بعد از گذشت هر ۱۲۰ سال، سال ۱۲۱ را سیزده ماهی قرار می دادند . در تقویم ملکشاهی که امروز در ایران جاری است، این یک چهارم را در هر چهار سال یک بار جمع کردند و در آن اسفند را سی روز شمردند.

در ماه رومی سال ۳۶۶ روز حساب شده (۵) و بدین جهت یک تغییر کمی با سال ملکشاهی پیدا می کند که با توجه به رعایت کبیسه در تقویم ملکشاهی، این تغییر در هر چهار سال تکرار شده و مطابقت کلی به هم نمی خورد. بدین جهت ماه نیسان همیشه با ماه دوم یعنی اردیبهشت مطابق می شود، البته با کمی پس و پیش».

۱.مصاحب غلامحسین و… ، دائره المعارف بزرگ فارسی، اول ، تهران ، شرکت سهامی افست ، ۱۳۴۵ش ، ج ۳، ص ۳۰۹۷.
۲. دهخدا ، لغت نامه ، اول ، تهران ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۲ ش ، ج ۱۴، ص ۲۰۲۸۶.
۳.مجلسی ،بحار الانوار، هشتم ، بیروت ، الوفا ف ۱۴۰۳ ق ، ج۵۵،ص۳۴۸.
۴. طب الرضا(طب و بهداشت از امام رضا ) ص ۵۱.
۵. همان؛ شیخ عباس قمی ، مفاتیح الجنان ، ص ۳۸۵. آخر باب دوم مفاتیح ، اعمال نوروز و ماه های رومی،برگرفته از: pasokhgoo.ir

تبصره:

تاریخ شروع و گرفتن آب باران طبق متن کتاب خزائن از بیست و چهار فروردین ماه هر سال است تا اواخر اردیبهشت، البته توصیه می کنیم چون ماه نیسان با اردیبهشت ماه تقارن دقیق تری دارد،خوبست که در این ماه این اعمال انجام شود.

نیسان در روایات

مرحوم علامه بزرگوار جناب مجلسی علیه الرحمه در آثار خود چندین مرتبه روایات مربوط به این عمل را مطرح کرده اند مثلا در کتاب: بحار الانوار، ج۶۳.ص ۴۷۶. باب ۳ و ترجمه همین کتاب یعنی آسمان و جهان، ج ۱۰ ص۴۴۴ باب فضل آب باران نیسان و کیفیت گرفتن و نوشیدن آن. و در کتاب زاد المعاد ص۳۲۸، الفصل الثامن فی اعمال الاشهر الرومیه.

در برخی از روایات مطرح شده آمده که سوره مبارکه قدر ۱۰۰ مرتبه خوانده شود اما چون راوی آن عبدالله بن عمر می باشد دارای ضعف سند می باشد و نمی توان به آن عمل کرد.
مرحوم علامه مجلسی روایتی را ذکر می کنند و آن را معتبر می خوانند:

و فی حدیث معتبر عن الامام أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (ع): اشْرَبُوا مَاءَ السَّمَاءِ فَإِنَّهُ یُطَهِّرُ الْبَدَنَ وَ یَدْفَعُ آلامکم (الاسْقَامَ) کما َقالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ” وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ وَ لِیَرْبِطَ عَلی‏ قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدامَ. انفال ۱۱/ زاد المعاد،ص ۳۳۱.

آب باران آسمان را بنوشید زیرا سبب مشود که بدن پاک (و تندرست) گردد و بیماری ها و رنجها از آن دور گردد. همانطور که خداوند متعال در قرآن می فرماید:« …و آبی از آسمان برایتان فرستاد ، تا شما را با آن پاک کند و پلیدی شیطان را از شما دور سازد و دلهایتان را محکم ، و گامها را با آن استوار دارد! »

از این روایت استفاده می شود که نوشیدن خود آب باران موضوعیت دارد و برای بدن آثاری را در برخواهد داشت. آثاری همچو پاکی و تندرستی. اما بهترین اثر را می توان با روایات دیگر دانست که همین زمان ماه نیسان را با آداب و اذکارش معرفی کرده اند.

علامه مجلسی در ادامه می فرماید: و فی عمل نیسان الأفضل لو تقرأ السور جماعیا بأن یقرأ کل واحد مجموع تلک السور و الأذکار سبعین مره، ففائدتها لمن یقرأها أعظم و ثوابها أکثر. و فی هذه السنین ندخل نیسان بعد مضی ثلاثه و عشرین یوما من یوم النیروز تقریبا. زاد المعاد، صفحه۳۳۱

« در عمل مربوط به آب نیسان بهتر آن است که اگر به صورت دسته جمعى مى خوانند، هر یک از افراد، مجموع آن سوره ها و اذکار را هفتاد مرتبه بخوانند (یعنى مى توانند آن را میان خود تقسیم نمایند و هر کدام سوره اى را هفتاد بار بخواند ولى بهتر است هر یک از آنها، مجموع آن سوره ها و اذکار را هفتاد مرتبه بخواند). در این زمان ماه نیسان تقریبا بعد از بیست و سه روز از نوروز آغاز می گردد».

.

.

آثار و خواص شگفت انگیز آب نیسان در مفاتیح الجنان

آداب گرفتن آب نیسان وخواص آن

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان آورده است که: «… سید جلیل على بن طاووس(ره)روایت‏ کرده:

روزى جمعى از اصحاب نشسته بودند،رسول خدا صلى اللّه علیه و آله وارد شد و به ایشان سلام کرد،و اصحاب جواب سلام ایشان را گفتند حضرت فرمودند:آیا مى‏خواهید دوایى را که جبرییل به من تعلیم داد که نیازمند دواى پزشکان نباشم به شما تعلیم دهم؟

امیر المؤمنین علیه السّلام‏ و سلمان و دیگران پرسیدند آن دوا چیست؟

حضرت به امیر المؤمنین علیه السّلام خطاب فرمودند که در ماه نیسان رومى آب باران را مى ‏گیرى و هر کدام از سوره‏هاى فاتحه الکتاب و آیه الکرسى،و توحید و فلق،و ناس،و کافرون را هفتاد مرتبه‏ مى‏خوانى،و در روایت دیگر سوره قدر را نیز هفتاد مرتبه،و هفتاد مرتبه اللّه اکبر،و هفتاد مرتبه لا اله الا اللّه گفته‏ و هفتاد مرتبه صلوات مى‏فرستى،آنگاه هفت روز در بامداد و شامگاه از آن آب مى‏ آشامى،به حق خدایى که مرا به راستى‏ به رسالت بر خلق برانگیخت سوگند یاد مى‏ کنم،که جبرییل گفت:

خدا از کسى‏ که این آب را مى ‏آشامد،بر مى‏ دارد هر دردى را که در بدنش باشد، و به او عافیت بخشد،و دردها را از تن‏ و استخوان‏هاى او بیرون کند،و اگر در لوح دردى براى او مقدر شده باشد محو مى‏کند.

و به حق پروردگارى که مرا به حق فرستاده،اگر فرزند نداشته باشد،و فرزند بخواهد،آب نیسان را به آن نیّت بیاشامد به او فرزند روزى شود،و اگر زن عقیم باشد،با نیّت از این آب بیاشامد،از او فرزند پدید آید،و اگر مرد و زن پسر یا دختر خواهند،از آن آب بیاشامند مقصود ایشان حاصل گردد. چنان‏که حق تعالى مى‏فرماید:

«یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثا وَ یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ الذُّکُورَ أَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُکْرَانا وَ إِنَاثا وَ یَجْعَلُ مَنْ یَشَاءُ عَقِیما » خدا هرکه را بخواهد دختران و هرکه را بخواهد پسرانى مى‏ بخشد،یا پسران و دختران به ایشان عطا مى‏کند و هرکه را بخواهد نازا قرار دهد.

سپس فرمود:

اگر کسى درد سر داشته باشد،از این آب بیاشامد به قدرت حق درد سر او آرام شود، و اگر درد چشم داشته باشد،و در چشمهاى خود قطره‏اى از این آب بریزد،و چشمهاى خود را با آن بشوید،و از آن بیاشامد، به اذن خدا شفا یابد،و آشامیدن از این آب بن دندانها را محکم کند،ودهان را خوشبو نماید،و لعاب بن دندانها،و بلغم‏ را کم کن، و به سبب خوردن و آشامیدن تخمه و امتلاء نگیرد،و از بادهاى قولنج و غیر آن اذیّت نشود،و به درد پشت و درد شکم مبتلا نگردد،و از زکام آزار نکشد،و دچار درد دندان نشود،و درد معده و انگل معده را زایل کند،و نیازمند به حجامت‏ نشود،و از بیمارى بواسیر، و خارش بدن، و آبله و دیوانگى و پیسى و رعاف و استفراغ نجات یابد،و کور و لال و کر و زمین‏گیر نشود،و آب سیاه در دیده‏اش نیاید، و دردى که موجب افطار روزه و نقصان نمازش گردد عارض او نشود، و از وسوسه‏هاى جنیّان و شیاطین گزندى نبیند.

آنگاه رسول خدا فرمود:

جبرییل گفت: هرکه از این آب بیاشامد،و به همه دردهایى که در مردم است مبتلا باشد،موجب شفاى او از تمام آنها گردد،و نیز گفت:

به حق خدایى یکه تو را به راستى فرستاده،هرکه‏ حکمت بر زبان او جارى کند،و دلش را از فهم و بینایى پر کند،و از کرامتهایش به او عطا فرماید،آنچه به احدى از عالمیان عطا نکرده،و هزار آمرزش رحمت بر او فرستد،و غشّ و خیانت و غیبت و حسد و ستم و کبر و بخل و حرص و غضب را از دل‏ او برکند،و از عداوت و دشمنى مردم و بدگویى ایشان نجات یابد. و موجب شفاى همه بیماریهاى او شود.

مؤلّف گوید:

این روایت مشهور درباره آثار آب نیسان به عبد اللّه بن عمر منتهى مى‏ شود،و به این خاطر سندش ضعیف است، و فقیر به خطر شیخ شهید دیدم،که این روایت را، از حضرت صادق علیه السّلام با همین خواصّ و سوره روایت کرده، ولى آیات و اذکار به این طریق نقل شده که بر آب نیسان مى‏خوانى:

«فاتحه الکتاب»و«آیه الکرسى»و قل یا ایها الکافرون و سبّح اسم ربّک الاعلى «قل اعوذ بربّ الفلق» «قل اعوذ بربّ الناس» و «قل هو اللّه احد» هر یک را هفتاد مرتبه،و مى‏گویى:هفتاد مرتبه«لا اله الاّ اللّه» و هفتاد مرتبه«اللّه اکبر»و هفتاد مرتبه:«اللّهم صلى على محمّد و ال محمّد»و هفتاد مرتبه«سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر» .

و در خواص آن آمده که اگر در زندان باشد،و از آن بیاشامد،از حبس نجات یابد،و سردى بر طبع او غالب نگردد،و اکثر آن‏ خواص که بیان شد،

در این روایت نیز آمده،و آب باران مطلقا مبارک است و منفعت دارد، خواه در نیسان و خواه در غیر آن،چنان‏که در حدیث معتبر از حضر امیر المؤمنین علیه السّلام آمده:بیاشامید آب آسمان را که پاک کننده بدن شماست،و دردها را دفع‏ مى‏کند،چنان‏که حق تعالى مى‏فرماید:

وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطَانِ وَ لِیَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِکُمْ وَ یُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ .
خدا بر شما از آسمان آبى فرو مى‏فرستد،براى آنکه شما را به آن پاک گرداند،و از شما وسوسه شیطان را برگیرد،و دلهاى شما را محکم نماید،و قدمهاى شما را با آن ثابت گرداند.

و در انجام برنامه نیسان بهتر آن است که اگر جمعى بخوانند، هرکدام مجموع‏ آن سوره ‏ها و اذکار را هفتاد مرتبه بخوانند، و براى آنها که مى‏خوانند فایده‏اش عظیم‏تر،و ثوابش بیشتر است،و در این سالها پس از بیست‏ وسه روز که از نوروز بگذرد،تقریبا داخل نیسان ماه رومى مى‏ شوند،و ما نیسان سى روز است.

و از حضرت صادق علیه السّلام‏ منقول است که در هفتم حزیران،حتما حجامت کن،و اگر میّسر نشود در چهاردهم،و اول حزیران تقریبا هشتادوچهارم نوروز است‏ و آن نیز سى روز است،و حزیران ماه نحسى است، چنان‏که در حدیث معتبر نقل شده خدمت امام صادق علیه السّلام ماه حزیران ذکر شد،حضرت فرمود:

این ماه ماهى است که در آن حضرت موسى بر بنى اسراییل نفرین کرد،و در یک شبانه روز سیصد هزار نفر از ایشان از بین رفتند. باز به سند معتبر از آن حضرت نقل شده:خداى تعالى اجل‏ها را در ماه حزیران نزدیک مى‏ کند، یعنى مرگ در آن بسیار است،و آگاه باش ماههاى رومى بنایش بر حرکت زمین به دور خورشید است و عدد آنها دوازده ماه‏ است به این ترتیب:

تشرین اول-تشرین آخر،کانون اول-کانون آخر،شباط،آذار،نیسان،ایار،حزیران،تموز آب،ایلول و چهار ماه را سى روز مى‏گیرند،که تشرین آخر و نیسان و حزیران و ایلولند،و هفت ماه دیگر غیر شباط را سى‏ و یک روز مى‏ گیرند و شباط را در سه سال متوالى بیست‏ وهشت مى‏گیرند،در سال چهارم که سال کبیسه ایشان است بیست‏و نه روز مى‏گیرند و سال ایشان سیصد وشصت‏ وپنج روز و یک چهارم روز است،و تشرین اول که اول سال ایشان است‏ در این سالها موافق نوزده درجه میزان است،و تفصیلش در کتاب«بحار الانوار»مذکور است و چون این ماهها در احادیث‏ آمده در اینجا کوتاه و مختصر ایراد کردیم انتهى.

تبصره:

لازم به ذکر است که برخی از خواص گفته شده و ظهور کامل این آثار برای کسی خواهد بود که با اعتقاد کامل و باشرایط این سوره ها و اذکار را بخواند و از رجس و ناپاکی و نفاق اخلاقی، قلبش تهی باشد.